Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1994, Qupperneq 170

174
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
hver áhrifin eru á hverjum stað. Þótt að þessi áhrif gætu verið til staðar
hér á landi væru þau væntanlega af svipaðri stærð og óvissa einstakra
mælinga og verða því ekki sönnuð nema með mjög yfirgripsmiklum mæl-
ingum.
3) Miklu skiptir hvað aldursgreint er og hvernig það tengist því sem
við viljum vita aldurinn á. Tré sem nær háum aldri er mun eldra í miðj-
unni en við börkinn og kol úr eldstæðum getur verið gamalt tré, rekaviður
eða gamall mór. Þegar öskulög og hraun eru aldursgreind er helst að ná
koluðum leifum næst undan hrauninu eða öskulaginu.
Landnámslagið, sem áður er nefnt, er sérlega mikilvægt við rannsóknir
eldgosa og fornminja nálægt landnámi. Sigurður Þórarinsson fann þetta
öskulag fyrst við rannsóknir sínar í Þjórsárdal en á Suðvesturlandi er það
tiltölulega auðþekkjanlegt vegna þess að það er tvílitt, hvítt og svart, og
kallaði Sigurður það upphaflega VII a og b. I uppgreftrinum í Þjórsárdal
sást strax að þetta lag var óhreyft skammt undir elstu mannvistarleifum.
Frekari rannsóknir hafa svo staðfest að elstu mannvistarleifar í landinu er
að finna nálægt þessu lagi. Hefur nafnið landnámslag festst við þetta oft-
ast auðþekkta lag. Sigurður rakti uppruna þess til Torfajökulssvæðisins en
síðar hefur Guðrún Larsen sýnt fram á að þetta lag myndaðist er Hrafn-
tinnuhraun rann og samtímis varð sprungugos í Vatnaöldum.’1 Hefur hún
sýnt fram á dreifingu þess í smáatriðum án þess að Vilhjálmur virðist hafa
kynnt sér þær niðurstöður.
Ekki er getið um þessa eldsuppkomu sérstaklega í neinum rituðum
heimildum. Hins vegar er hægt að nálgast aldurinn eftir nokkrum mismun-
andi leiðum eins og Guðrún Larsen, Margrét Hallsdóttir og Páll Theodórs-
son hafa gert. Það byggist á afstæðri legu öskulagsins til yngri þekktra
öskulaga og áætluðum hraða jarðvegsþykknunar auk geislakolsgreininga.
Allt bendir þetta eindregið til síðari hluta níundu aldar en óvissa um ná-
kvæma tímasetningu var vissulega til staðar.
Sex geislakolsgreiningar á jarðvegi við landnámslagið eru sýndar í rit-
gerð Margrétar Hallsdóttur. Vegna þeirrar óvissu sem óhjákvæmilega fylg-
ir mælingunum segja þær ekki meira en að innan eins staðalfráviks er ald-
urinn 698-980. Með líklegum fyrirvörum taldi hún lagið myndað fyrir
900.c Páll Teodórsson hefur svo túlkað þessar greiningar og sýnir að lagið
er frá níundu öld og reiknar með ákveðnum forsendum 835 + /- 30.3'
Landnámsösku virðist einnig vera að finna í írskum mýrum og gefur leið-
réttur geislakolsaldur 860 +/- 20 ár.31 Miðað við stærð þessa goss voru það
einnig eðlileg viðbrögð að leita eftir merkjum þess í Grænlandsísnum á
seinni hluta tíundu aldar. Þar reyndust einungis vera tveir greinilegir
leiðnitoppar, annar við 871 og hinn við 898. Því var hins vegar aldrei hald-