Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1994, Síða 174

178
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
reyndar í ritgerð sinni um uppgröftinn í Þjórsárdal en gleymir svo aftur.
Vilhjálmur telur að skrásetjarar hafi átt það til að stinga inn eldgosum eftir
hentugleikum eða beinlínis skrökvað upp eldgosum tilefnislaust. Árni
Hjartarson hefur nýlega gert mjög athyglisverða athugun á annálum sem
ná yfir þetta tímabil. Þar sýnir hann að upplýsingar um halastjörnur og
sól- og tunglmyrkva eru réttar, jafnvel þeir sem einungis sáust á Islandi.
Þar er sérstaklega athyglisverður sólmyrkvi sem varð 30. mars 1131 og
hvergi sást annars staðar en á Islandi. Hann er rétt tímasettur í sömu ann-
álum og nefna hið fyrsta Heklugos 1104.’' Það hins vegar athyglisvert að
annálar eru oft mjög fáorðir um eldgos eða nefna sum alls ekki. Það þarf
þó ekki að þýða eins og Vilhjálmur virðist telja að þau sem eru nefnd hljóti
þar af leiðandi að vera uppspuni. Það er athyglisvert að Öræfajökulsgosið
1362 sem var þó stærra og væntanlega skaðlegra en Heklugosið 1104 fær
einungis fáar línur eða er ekki nefnt í nánast samtímaannálum. Þegar ann-
álar nefna gos í ákveðnu fjalli og Iiægt er að rekja öskulag til fjallsins og af-
staða þess í jarðvegssniðum fellur að öskulagatímatalinu þá eru líkurnar
orðnar yfirgnæfandi á að rétt sé farið með.
Þó að ekki séu talin öll söguleg eldgos í annálum minnkar það ekki trú-
verðugleika þeirra um þau gos sem eru nefnd eins og Vilhjálmur vill vera
láta þegar hann segir gos sem Skálholtsannáll nefnir árið 1349 pennaglöp
„a slip of the pen"'~ - ef til vill var öskulagið svo lítið að það hefur ekki
fundist enn.
Ekki fær Sigurður Þórarinsson betri einkunn fyrir athuganir sínar á
öskuþykkt.
Isopach maps of tephrochronologically dated layers have been published without
sufficient representativity, and the thickness and spread of these layers have in
many cases been studied unsystematically^
The statcment about the original thickness of H1 in Thjórsárdalur being about
25 cm ... is pure guesswork, ...s'
Þykktarkort (isopach maps) af öskulögum eru gerð með því velja ösku-
snið þar sem mestar líkur eru til að finna öskulagið óhreyft og mæla þykkt-
ina þar. Stundum gefa þessar mælingar lágmarksþykktir vegna þess að blás-
ið hefur ofan af laginu, einkum þar sem það er þykkast næst eldstöðinni.
Hafi lagið þykknað vegna áfoks má oftast sjá það af kornagerðinni og blönd-
un öskunnar við aðrar kornagerðir. Með þykktarkortum eru einstakar
þykktarmælingar jafnan sýndar svo að auðvelt er að átta sig á því á hvaða
gögnum kortin eru byggð. Slík kort er að sjálfsögðu lengi hægt að endur-
bæta í smáatriðum en upphafleg kort Sigurðar Þórarinssonar hafa staðist
frekari mælingar einstaklega vel. Öskulagið H1 (Hekla 1104) hefur nú ver-
ið mælt víða og reynist það nálægt því sem Sigurður taldi í upphafi nema