Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2000, Blaðsíða 113

TIMBURKIRKJA OG GRAFREITUR UR FRUMKRISTNI
117
um. Stólpakirkjur eru venjulega nefndar sem dæmi um byggingarlag
elstu kirkna engilsaxneskrar kristni í Norður-Evrópu og eru því oft kall-
aðar trúboðskirkjur.12 Arftakar þeirra eru stafkirkjurnar, sem víða eru enn
varðveittar í Noregi. Annars staðar á Norðurlöndum, í Þýskalandi og
Bretlandi leystu aftur á móti steinkirkjur einföldu timburkirkjurnar af
hólmi snemma á 12. öld.13
Gmfreitur
I grafreitnum umhverfis kirkjustæðið á Þórarinsstöðum fundust 60
grafir að þeim tveimur meðtöldum sem komu í ljós árið 1938. Grafirn-
ar voru allt í kringum kirkjuna og í gólfi hennar. Talið er að heldri
menn hafi venjulega hlotið sína hinstu hvílu innandyra í kirkjum14 en á
Þórarinsstöðum fundust þrjár slíkar grafir fullorðinna og ein barnsgröf.
Einnig þótti virðing að því að fá gröf sína nærri innganginum í hið
helga hús.15
Á Þórarinsstöðum fundust 6 grafir við og undir inngangi yngri
kirkjubyggingarinnar. Athygli vakti að ein gröfm í grafreitnunr snéri
norðaustur og suðvestur, en aðrar grafir sneru austur og vestur eins og
kirkjubyggingarnar tvær. Höfuð hinna látnu voru látin snúa í vestur og
kór kirkjunnar í austur, samkvæmt reglunr kristinnar trúar. Leifar af kist-
um voru í rúmlega helmingi grafanna, en ekki fannst önnur gröf hlaðin
úr grjóti samskonar og sú sem fundist hafði sumarið 1938.
Varðveisluskilyrði voru slæm á Þórarinsstöðum. Bein voru oft horfm
með öllu en tennur fundust þó í öllum gröfunum. Greina mátti, þar sem
bein höfðu varðveist, að líkin höfðu verið lögð á hlið í grafirnar en með
beina fætur. I nokkrum grafanna höfðu líkin samt greinilega verið lögð á
bakið. Það að líkin væru lögð á hlið getur verið leifar úr heiðnum sið
eða hreinlega að þannig hafi verið hægt að hafa grafirnar minni. Mikið af
kolum fannst í allflestum grafanna, en sá siður er talinn heiðinn að upp-
runa.16
Greining á kyni þeirra sem jarðsettir voru í kirkjugarðinum á Þórar-
insstöðum sýndi að konur voru jarðaðar norðan megin við kirkju en
karlar sunnan megin.17 Börnin voru jörðuð nærri kórnum og í kringum
hann. Dæmi um slíka skiptingu er vel þekkt frá kirkjugörðunr úr frum-
kristni á Norðurlöndunr. 1 kirkjugarðinum á Skeljastöðunr í Þjórsárdal
nrá glögglega sjá þessa sönru skiptingu.18
Athygli vöktu hrossatennur senr fundust á víð og dreif unr uppgraftrar-
svæðið. Flestar þeirra lágu franran við kirkjurnar og í kór þeirra en sunrar