Eimreiðin - 01.07.1899, Page 80

200
heim. Það ræður að líkindum, að þessi mikla framför hefur ekki
orðið í einum svip, heldur hefur hún kostað mikla erfiðismuni og
margra alda tilraunir; virðist svo í fljótu bragði, sem sumar þeirra
hafi borið fremur lítinn ávöxt, enda hættir oss við að líta meir á
hin glæsilegu úrslit en á baráttuna, andstreymið og tilraunirnar,
sem hafa gengið á undan; sumt af því, sem nú er fallið í gleymsku,
hefur þó eigi verið minna furðuverk á sínum tima eða minni fram-
för frá því, sem áður var, en ritsíminn þykir á vorri öld.
Eitthvert hið einfaldasta ráð til þess að gefa merki um orðinn
viðburð í fjarlægð er að kynda vita á fjöllum eða bregða upp
blysum, þar sem þvi verður við komið. Þetta hafa menn og gjört
alt frá því í fornöld, og hefur það oft komið að góðu haldi, eink-
um í hernaði; vér þekkjum af sögum vorum að Hákon Aðalsteins-
fóstri bauð að vita skyldi kynda á fjöllum, ef ófriður kæmi að
landi. En slik fréttasending verður þó ávalt ófullkomin og ýmsum
annmörkum bundin.
I byrjun seytjándu aldar fundu þeir upp sjónpípuna Galilei,
Kepler o. fl. Það var fyrsta verulega framförin frá því, sem áður
var, því nú gátu menn séð margfalt lengra og greinilegar en áður.
Nokkru seinna benti enskur maður, Hook að nafni, á það, að úr
hreyfanlegum stöngum mætti búa til heilt stafrof, með þvi að setja
þær í ýmsar stellingar; væri þessum útbúnaði komið fyrir á háum
stað, svo að sjá mætti i sjónpipu langt að, gæti það komið að
góðu liði. Þetta átti að vera einskonar fingramál, þar sem hreyfan-
'egar stengur kæmu í stað fingranna. Uppástunga þessi var mjög
viturleg, en þó var henni ekki gefinn mikill gaumur í fyrstu,
nema af einstöku mönnum; það liðu lika ioo ár þangað til hún
var orðin svo fullkomnuð, að hún kæmi að verulegum notum.
Það var frakkneskur maður, Chappe að nafni, sem þar lagði á
smiðshöggið, og bjó til fréttafleygi þann, sem við hann er kendur.
Fréttafleygir Chappes (sjá i.mynd) var með þeim hætti, að á
hálsum og hæðum voru reist smáhýsi eða vitar með hæfilegu milli-
bili; á hverjum vita voru tveir gluggar, er vissu hvor í sina átt
til næstu stöðva, og var góð sjónpípa sett út við hvorntveggja
gluggann. Upp úr húsinu gekk há stöng og á efri enda hennar
sat þverstöng ein, er lék um ás i miðjunni. A báðum endum
þverstangarinnar voru minni álmur, er sömuleiðis gátu setið í
ýmsum stellingum. Var þetta alt svart, til þess að það sæist sem
bezt tilsýndar, en með smágötum og rifum, til þess að vindur gæti