Eimreiðin - 01.01.1921, Blaðsíða 107

EIMKEIÐINJ
TRÚARBRÖGD OG VÍSINDI
107
fangsgefni þeirra er það, að ná í sannleikann. Og ekki að eins
vísindamennirnir eiga að gæta þessa, heldur og sagnfræð-
ingar, fjármálamenn t. a. m. Sannleikurinn skyldi vera
þeirra eina takmark. Lotning fyrir sannleikanum er byrj-
un og endi allrar þekkingar. Án sannleika er engin dygð
örugg. Sá maður, er opnum augum fengi sig til að umhverfa
staðreyndum til þess að styðja einhverja eftirlætistilgátu
hans, eða breyta texta einhvers handrits til þess að koma
að einhverri uppáhaldslrúarsetningu, hann er hvorttveggja,
óhæfur vísindamaður og óhæfur guðfræðingur. Afturhalds-
seggurinn er jafnmikill óvinur sannleikans og sá, er hetir
brögð í frammi í guðrækilegum tilgangi. Vísindamaðurinn
getur haft hina eða þessa galla, en eitt má hann með
engu móti skorta: heita sannleiksþrá, hann þarf að vera
svo góður innan ryfja, að hann visi öllu, öllu á bug, er
hann veit að ekki er satt. Hugarstefna hans öll gerir það
að verkum, að hann rís ósjáifrátt öndverður gegn öllu
sem er ósannað, vafasamt, eða á skilt við erfikenningu,
ef á að neyða slíku upp á hann sem trúargrein, er ætlast
er til að hann gleypi við að ósönnuðu máli. En jafnfús
er hann til, eða ætti að vera það, að taka við hverjum
nýjum sannleika, hversu mjög sem hann kæmi í bág við
fyrri hugmyndir hans eða niðurstöður.
En hann krefst vissu um það að það sé í raun og veru
sannleikur. Ef fullyrt er að eitthvað sé staðreynd, krefst
hann þess að hún sé prófuð á réttan hált. Efnafræðisleg
staðreynd verður að prófast efnafræðislega. AQfræðislegar
setningar verða að prófast eftir viðurkendum lögum afl-
fræðinnar. Handrit verða að prófast eftir þeim lögum, er
gilda um vísindalega gagnrýni. Sögulega viðburði verður
að meta eftir þeim reglum, er gilda um sögulegar rann-
sóknir. Ef koma Jesú Krists á jörð vora er — eins og eg
tel vafalaust — sögulegur viðburður, en ekki að eins
harnaleg trú, þá verður hann óhrekjandi, ekki fyrir það,
að honum sé trúað í einfeldni hjartans, heldur með því
að sýna, að hann standist prófun sögulegrar gagnrýni.
Sama máli er að gegna um staðreyndir sálarlifsins, er að
eins verða greindar andlega, þær verða að prófast eftir