Réttur - 01.02.1928, Side 120

122
GALDRA-LOFTUR
[Rjettur
völd á sama hátt, sem unnið var. Efndanna varð vant á
góðs framkvæmdum. Eigi er ólíklegt, að Jóhann Sigur-
jónsson hafi þegar í upphafi ófriðar skilið svo, að dýpsta
hvöt ófriðarins væri valdagirni stórþjóðanna. Pá
sást, að »bók máttarins« er ekki bók réttarins. Öll
heilög vé lífsins og griðastaðir voru þá girndaræði
ötuð, eins og Hólakirkja af Galdra-Lofti, er hann þuldi
þar særingar sínar. Stórþjóðirnar virtust þá vel á veg
komnar að eyða hver annarri með þvi valdi, er aukin
kunnátta eða svarti-galdur vísindanna veitti þeim. Pá
mátti sjá freistingar valds og kunnáttu, ef því fylgdi eigi
vald á valdinu, og mannúð og ytri menning yxi eigi að
sama skapi. Pótt Jóhann hafi, ef til vill, samið mestan
hluta Galdra-Lofts fyrir byrjun stríðs, gat hergnýrinn
orkað áritið og lífsskilning þess. Ef til vill gerist einhver til
að fræða um áhrif ófriðarins á Jóhann og Galdra-Loft.
Stjórnmálaleg valdabarátta er annars ekki meginás
Galdra-Lofts. Hún er að mínu hugboði, djúptækari og
víðtækari, sú valdagirni, sem skáldið hugðist skýra og
sýna í Oaldra-Lofti. En eigi er auðskorið úr, hve víðtæka
valdabaráttu merkja á glíma Galdra-Lofts fyrir Rauðskinnu
og töframætti þeim, er tangarhald á þeirri galdrabók
veitti. Er eigi ósennilegt, að öðlast megi á þessu efni
skýrari skilning, ef skjöl Jóhanns og ýmis gögn og skil-
ríki um hann verða birt. En ekki sakar, að hugsanlegum
skýringum sé skotið að góðfúsum lesöndum. Rótt þær
reynist heilaspuni einn, geta þær vakið til íhugunar. Slíkt
getur skapað nýrri og réttari skilning en áður drottnaði.
En hér, sem annarstaðar, er »skylt að hafa það heldur,
er sannara reynist«.
Menningarbarátta vestrænna þjóða er, að einu leyti,
valdabarátta. Hún er barátta, með vísindum og vélabákn-
um, brögðum og eigingirni, fyrir valdi á öflum náttúr-
unnar og veraldlegum auði, valdi þjóðar yfir þjóð, stéttar
yfir stétt, manns yfir manni. Er Galdra-Loftur ekki
líkamning á báráttu manna og þjóða fyrir völdum á ytri