Réttur - 01.07.1951, Side 64

5VERRIR KRISTJÁNSSON:
Molar úr ritum
Baldvins Einarssonar
Hinn 1. ágúst síðastliðinn voru 150 ár liðin frá fæðingu Baldvins
Einarssonar. Hann var fyrsti stjórnmálarithöfundur íslendinga á
19. öld og varð fyrstur manna til að vekja pólitíska vitund þjóð-
arinnar. Baldvin átti bréfaskipti við Bjarna amtmann Thorsteins-
son og leitaðist við að vinna hann til fylgis við stefnu sína um
sérstakt ráðgefandi þing á ísiandi. Amtmaðurinn reyndist þó ekki
Baldvin fylgispakur þegar út í stjórnmálin var komið og í þing-
málinu greindi þá mikið á. En bréf Baldvins til Bjarna amtmanns
varpa að mörgu leyti enn skýrara ljósi á stjórnmálaskoðanir hans
en rit hans gera. Bjarni Thorsteinson óttaðist þrætugirni og flokka-
drætti ef slakað yrði á hinu konunglega einveldi, svo sem margir
kulvísir embættismenn, sem aldir voru upp í ofnhita skrifstofu-
ræðisins. En í þeim efnum var Baldvin annarrar aldar barn:
„Sýnið mér það land, er hefur haft frístjórn, eða hvar fólkið
hefur tekið þátt í opinberum málum, að þrætur, geðshræringar og
flokkadrættir hafi ekki látið sig í ljós. Mér er ekki svo illa við
geðshræringarnar sem mörgum öðrum, þær eru fyrst og fremst
merki um innri styrk.“
Svo virðist sem hinn skagfirzki bóndasonur hafi eitthvað þefað
af tízkustefnu samtíðar sinnar í heimspeki, hinni díalektísku hug-
speki. Hann kennir amtmanninum stafrof díalektískrar þróunar-
kenningar á þessa leið: „Oslitin eining í þessu lífi er ómöguleg,
því skaparinn hefur ætlazt svo til að það góða skyldi framkvæm-
ast við sífeldan conflict eins í andlega og borgaralega lífinu eins
og í náttúruríkinu“. Hann greinir á milli þriggja meginstefna í
stjórnmálum: byltingarstefnu, endurreisnarstefnu og endurbóta-