Náttúrufræðingurinn - 1968, Blaðsíða 19

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
127
undanskildum lágum skriðufæti, sem virðist að nokkru leyti hafa
legið ofan á jaðri skriðjökulsins og verið í þann veginn að breytast
í jaðarruðning, hefur þessi hlíð verið bröttust neðan til og bergvegg-
urinn upp af skriðunni slétt, jökulhefluð móbergsklöpp. Efri hluti
hlíðarinnar var minna brattur, en hrjúfari, með snösum og skorum.
Mörkin á milli þessara belta eru ekki glögg á myndum, en virðast.
hafa legið um 100—150 m yfir jökuljaðrinum og hallað norður
eins og honum. Þetta bendir til öflugs jökulsvarfs úr hlíðarrótunum
á síðustu öldum. Má jafnvel ætla að skriðjökullinn hafi holað svo
undan þeim neðst, að bergveggurinn hafi því aðeins haldizt uppi,
að ísinn studdi við honum. Sá stuðningur minnkaði eftir þvi sem
jökullinn þynntist á síðustu áratugum, unz þar kom, að öll fjalls-
hlíðin sprakk fram.
Nú, eftir hrunið 15. janúar 1967, er öll austurlilíð Innstahauss
eitt brotsár, og verður því lýst síðar.
Skýrsla sjónarvotta að lilaupi í Markarfljóti
Framan af janúarmánuði 1967 lá nokkur snjór á láglendi undir
Eyjaf jöllum og í Fljótshlíð og því meiri sem ofar kom upp frá f jalls-
rótum. Allþykkur klaki var í jörðu eftir harðindin fyrir áramót,
svellalög á mýrum og á aurum Markafljóts, sem rann víða aðkreppt
milli skara. Um miðjan mánuðinn brá til sunnanáttar og gerði
asahláku, sem náði hámarki sunnudaginn 15. janúar. Samkvæmt
skýrslu Veðurstofunnar komst hiti þann dag upp í 8,5° C á Sáms-
stöðurn og 9,0° C á Loftsölum, en sólarhringsúrkoma nam 68,0 mm
á Sámsstöðum og 101,0 mm í Skógum. Láglendi var orðið alautt að
kalla þegar daginn áður, og þessa tvo daga, laugardag og sunnudag,
voru fádæma vatnavextir um allt Suðu’rlandsundirlendi. Stór-
skemmdir urðu á vegum og brúm, mestar við Jökulsá á Sólheima-
sandi. Hvítá og Ölfusá hafa aðeins tvisvar eða þrisvar áður á þessari
öld orðið jafnmiklar eða meiri ( í marzbyrjun veturna 1930 og 1948).
í Markarfljóti var og foráttuvöxtur, en þar er óliægt að bera saman
vatnavexti frá ári til árs, vegna þess hve farvegurinn er breytilegur.
Sigurður Tómasson bóndi á Barkarstöðum telur þó, að síðastliðin
tuttugu ár hafi Markarfljót stundum orðið meira en í þessari hláku,
að undanskildu hinu snögga, skammvinna hlaupi, sem nú bættist
ofan á flóðið sem fyrir var.