Náttúrufræðingurinn - 1968, Side 32

140
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
gróðurfélagi mikið af grasvíði, geldingahnappi, vetrarhlómi og öðr-
um steinbrjótum, og væntanlega eru þar margar lieiri tegundir.
Kubbabergið í þessum heillegu spildum sver sig í ætt við efsta
berglag Innstahauss. Enn fremur sýnir veðrunargerð melsins og staða
visnaðra blómstöngla frá fyrra sumri, yfirleitt hornrétt upp úr
sverðinum, að yfirborð spildnanna var flatt eða hallalítið fyrir hrun-
ið. En þá eins og nú var öll austurhlíð Innstahauss snarbrött, og
mun þar hvergi hafa verið gróin tó. Af þessum sökum er einsætt,
að hrunstykkin með melagróðri á einni lrlið eru úr sjálfum fjalls-
kollinum, enda er sams konar gróður þar uppi, ekki sízt tæpast á
brotbrúninni. Ekki hefur þessum gróðri orðið verulega meint við
byltuna, um 170 m fall. Um hvítasunnu þetta kalda vor skartaði
vetrarblómið fegurstu krónum sínum þarna á urðinni engu síður en
annars staðar.
Brotsárið í Innstahaus og urðarbingurinn við rætur þess vitna
um náttúruhamfarir af því tagi, sem nefndar hafa verið framhlaup,
bergskriður eða bergskrið (á ensku rockslides) o. fl. nöfnum og eru
hin allra stórkostlegasta tegund skriðuhlaupa: Stór spilda úr liörðu
bergi brotnar úr fjallshlíð og skríður Iram í snöggu hlaupi. Brotsárið
eða skriðflöturinn er oftast hvelfdur flötur, þverbrattur elst, en með
minnkandi halla eftir því sem neðar dregur, og myndar enn fremur
skál inn í hlíð eða brún fjallsins. Spildan skríður oft langt, jafnvel
nokkra kílómetra, út á jafnlendi við fjallsræturnar og stundum nokk-
uð upp á móti lialla. Þar hrúgast hún upp, sundurtætt í úl'na ttrðar-
hóla.
í hinu mikla og merka riti sínu „Skriðuföll og snjóflóð“ lýsir
Ólafur Jónsson á Akureyri (1957) verksummerkjum eftir meira en
60 framltlaup, sem orðið hafa ltér á landi eftir ísöld, en að sjálfsögðu
eru þar ekki nærri öll kurl komin til grafar. Fyrirbærið má heita
algengt í blágrýtishéruðum landsins, en er mjög sjakUæft utan
þeirra. Framlrlaupsurðirnar eru ævinlega mjög mishæðóttar, op þær
sem eitthvað heita, bera langflestar nöfn sem enda á -hólar eða
-hraun. Meðal stærstu og kunnustu framhlaupa eru Vatnsdalshólar
hólarnir sem „hálfan dalinn fylla“ hjá Hrauni í Öxnadal og Hóla-
hólar í Eyjafirði.
Yfirleitt eru framhlaupin ltér á landi með miklum ellimerkjum og
munu langflest vera frá ísaldarlokum og fyrstu árþúsundunum þar
á eftir. En frá því er land byggðist og allt fram að hinu nýafstaðna