Náttúrufræðingurinn - 1968, Side 51

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
159
hlutar þess linuðust, hrjúíar bergsprungur urðu hálir skriðfletir. Og
15. janúar kl. 13,47 skreið hin losaða bergfylla frarn í snöggu hlaupi.
Eftir nokkrar sekúndur, eða lítið brot úr mínútu, hafði meginefni
hennar staðnæmzt í líki urðarbings við rætur hrunstálsins. — Þar með
er lokið fyrsta þætti þessa hlaups. Sá þáttur er rétt nefndur berg-
skriða.
Eins og fyrr var getið, þekki ég ekki öruggar heimildir um nokkurt
annað bergskrið, er orðið hafi hér á landi eftir landnám, nerna úr
Lómagnúp seint á 18. öld. Naumast er þó að efa, að slíkt hafi gerzt
oftar en einu sinni á öllum þeim tíma, þó að annálariturum þætti
ekki frásagnar vert. Ekki er heldur fyrir að synja, að einhver af
öllum þeim ummerkjum „fornra framhlaupa," sem menn þekkja nú
hér á landi, kunni að vera yngri en byggðin, þó að vissulega séu þau
langflest miklu eldri. Og enn er þess að gæta, að sumar stórskriður,
sem heimildir eru til um, hafa haft verulegan svip af bergskriðu,
t. d. hrun úr Reynisfjalli í Mýrdal 1932.
Ártal bergskriðsins úr Lómagnúp vita menn ekki, nema það var
eftir 1757, er Eggert Ólafsson var þar á ferð, og (sennilega allmörg-
um árurn) fyrir 1793, er Sveinn Pálsson skoðaði verksummerkin.
Eina heimildin, auk verksummerkja, er dagbók Sveins (1945, bls.
270). Þar segir um Lómagnúp:
„Síðan þeir Eggert voru hér, hefur annars ldaupið skriða eða fylla
fremst úr Núpnum beint upp af svonefndum Lómatjörnum. Þetta
gerðist fyrra hluta dags í júlímánuði með svo skjótri svipan, að
stúlka ein, sem var að bera mjólk af stöðli heim að Núpsstað, heyrði
brest, líkan reiðarþrumu, og leit þegar til Núpsins, en gat þá í
fyrstu ekki greint þar neitt fyrir reyk. En ekki hafði hún fyrr sett
mjólkurföturnar niður, til þess að athuga þetta nánar, en allt var
um garð gengið og framhlaupið lá úti á sandinum, þar sem það er
nú, allt að mílufjórðungi frá fjallinu, í smáhaugum með djúpum
gjótum á milli eða trektlöguðum svelgjum, sem að líkindum hafa
skapazt af þrýstingu samanþjappaðs lofts. Þessu framhlaupi fylgdi
talsvert vatnsflóð, og hefur það sennilega sprengt úr fjallinu fyllu
þá, er fram hljóp.“
Öl) er þessi lrásögn mjög sennileg, bæði það sem Sveinn hefur
eftir mjaltastúlkunni og skýringar hans sjálfs. Og hún hjálpar okkur,
sem aldrei höfum augum litið þessu líkar náttúruhamfarir, að sjá
í anda það sem gerðist í Innstahaus.