Náttúrufræðingurinn - 1968, Qupperneq 116

224
NÁTTÚ RUFRÆÐI N GU R I N N
hala, Apoda og Ascothoracica. Til þriggja hinna síðastnefndu teljast
tegundir, sem eru án kalkskelja og lifa sem umbreytt sníkjudýr á
tífættum skjaldkröbbum, skrápdýrum, kóraldýrum, eða á öðrum
skelskúfum. Til Abdominalia teljast tegundir, sem bora sig inn
í skeljar lindýra (snigla) eða hrúðurkarla. Þær eru einnig án kalk-
skelja. Þá er loks að telja Tlioracica, en til jress undirættbálks teljast
helsingjanef (Lepadomorpha eða Pedunculata) og hrúðurkarlar
(Balanomorpha eða Operculata). Flestar tegundir þessa undirætt-
bálks hafa kalkskeljar, og fyrst framan af voru þær því taldar til
lindýra (skeldýra), og var [rá talað um einskelja lindýr (snigla),
tvískelja lindýr (samlokur) og margskelja lindýr (skelskúfa). En á
fyrri helmingi 19. aldar varð mönnum ljóst, að hér var um krabba-
dýr en ekki lindýr að ræða. Var það einkum myndbreyting þessara
dýra, sem tók af allan vafa um, að þetta voru krabbadýr en ekki
lindýr. Greina má þrjú þróunarstig skelskúfa. Úr eggi klekst fyrst
lirfa, sem nefnist nauplius. Hún breytist síðan í metanauplius, sem
því næst breytist í svo nefnda cypris-lirfu. Cypris-lirfan festir sig
með heftifálmurum við hina ólíkustu hluti á sjávarbotni eða við
yfirborð sjávar, allt eftir því um hvaða tegund er að ræða. Síðan
taka liinir svonefndu sementskirtlar að gefa frá sér efni, sem treyst-
ir festinguna.
í hefti því af „Tlie Zoology of Iceland,“ sem fjallar um skelskúfa
(vol. III, part 30-31) getur höfundurinn (K. Stephensen) 14 tegunda
frá íslandi. Þar af teljast 2 tegundir til Rliizocephala, en hinar
12 til Thoracica. Af þessum 12 tegundum er um að ræða 7 tegundir
hrúðurkarla og 5 tegundir helsingjanefja. Hrúðurkarla þekkja flestir,
enda eru þeir ntjög algengir á klettum og steinum í fjörum, en
þar er nær einvörðungu um eina tegund, Balanus balanoides, að
ræða. Aðrar tegundir lifa á meira dýpi. Ein þeirra er Balanus
hammeri, sem verður stærstur allra íslenzkra hrúðurkarla. Tvær
tegundir (Coronula diadema og Coronula reginae) sitja fastar á
hvölum, einkum hnúfubak (Megaptera boops).
Af helsingjanefjum má fyrst nefna Scalpellum stroemi, sem situr
á polýpum eða kóraldýrum á sjávarbotni, venjulega á meira en
200 m dýpi. „Höfuð“ þessarar tegundar er umlukt 14 skeljum. Þá
má nefna tvær tegundir af ættkvíslinni Conchoderma: C. auritum
og C. virgatum, sem tíðast er að finna á hvölum, fiskum og skipum.
Svo einkennilega vill til, að fyrri tegundina er langoftast að finna