Náttúrufræðingurinn - 1968, Síða 122

230
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
tímabilinu frá 5. okt. 1964 lil 2. febrúar 1965. ()g 9. rnarz 1966
fannst ekki heldur vottur af helsingjanefjum á vikri, sem rekið hafði
á fjörur í Stóru-Sandvík.
Með hliðsjón af staðreyndum þeim, sem liggja fyrir í þessu máli,
er augljóst, að hin mikla mergð helsingjanefja á Surtseyjarvikri,
sem rak á land á Reykjanesskaganum haustið 1965, getur ekki hafa
náð að þroskast nerna þrjú skilyrði hafi samtimis verið fyrir hendi.
Ógrynni af lirfum helsingjanef ja hlýtur að hafa rekið upp að suður-
strönd íslands einmitt þegar svo stóð á, að vikurbreiður voru þar
um allan sjó og sjávarhiti þar auk þess óvenju mikill. Þessi skil-
yrði voru öll fyrir hendi sumarið 1965. Vorið 1965 tók Syrtlingur
að gjósa og allt sumarið gaus hann ösku og vikri, sem talið er að
hafi numið að meðaltali 3—5 m3 á sekúndu. En ferill Syrtlings
endaði með því að seint í október 1965 hvarf þessi nýja ey í djúpið
í hauststórviðrum, og Jrar með er talið að um 2 milljónir m3 af ösku
og vikri hafi farið í sjóinn á fáeinum dögum. En Jrá var sjór orðinn
of kaldur til Jress, að Jretta mikla vikurmagn kæmi helsingjanef jun-
um að notum. Það hlýtur því að hafa verið vikurinn, senr Syrtlingur
gaus sumarið 1965, en nokkur hluti hans hlaut að staðaldri að lenda
í sjónum, sem skapaði lífsskilyrði þeim aragrúa af helsingjanefjum,
sem rak á fjörur á Reykjanesskaganum.
Aður en lengra er haldið, er rétt að gera hér nokkru nánari
grein fyrir lífskjarakröfum og útbreiðslu þeirra Lepas-tegunda, sem
hér koma við sögu. Meginheimkynni þeirra eru lieit eða heittempruð
höf allt í kringum jörðina, en Jraðan berast lirfur þeirra með haf-
straumum til kaldtempraðra og kaldra hafa, bæði á norður- og
suðurhveli jarðar. Hingað berast Jrær með Golfstraumnum, og
lrér ná Jrær áreiðanlega ekki að dafna nenra að sumarlagi og auðvitað
aðeins sá hluti Jreirra, sem nær taki á einhverju flotholti. Og því
hlýrri sem sjórinn er, þeim mun betri verða lífsskilyrði þeirra.
Sumarið 1965 var sjávarhiti við suðurströnd Islands meiri en í meðal-
ári, og bendir það til ])ess, að Jrað sumar hafi verið óvenju mikið að-
streymi hlýs Atlantshafssjávar upp að suðurströndinni. Með Jressu
aukna aðstreymi Atlantshafssjávar hefur sennilega borizt mun meira
af Lep«.v-lirfum upp að ströndum lslands en títt er í meðalári, og
auk ])ess hefur aukinn sjávarhiti skapað þeim betri lífsskilyrði
J)ar. En allt hefði Jretta ekki komið nema að takmörkuðu haldi, ef
vikurinn hefði ekki verið fyrir hendi á réttum tíma.