Samvinnan - 01.03.1929, Page 22

16
SAMVINNAN
ing í 01‘ðunum framboð og eftirspurn. Skiljanlegt er, að
framboð eigi að tákna vörumagn hað, sem á markaðnum
er (oft er vörumagnið þó ekkert nema ímyndun ein, t.
q. getur ótti við uppskerubrest orðið til þess, að menn
geri ráð fyrir minna vörumagni, en það reynist). En hvað
er átt við með eftirspurn? Vörumagnið, sem spurt er
eftir, er oftast algerlega óákveðið, því að það er undir
verðinu komið. Eftirspurn myndi verða takmarkalaus, ef
1 kg. af smjöri kostaði aðeins 5 aura; aftur á móti yrði
hún sama sem alls engin, ef það kostaði 100 kr. Hér lenda
menn því í öngþveiti.
Frjálslyndir hagfræðingar láta það liggja á milli
hluta, að rannsaka nánar, hvort réttara sé, að framboð
og eftirspurn ráði verði, eða þá að verðið ráði framboði
og eftirspurn. Þeir láta sér nægja að skilgreina nánar
samband og samverkanir þessara ólíku hugtaka. Hagfræð-
ingar nútímans hafa einnig rannsakað þetta efni.
I fyrstu staðhæfa menn þá algildu reglu, a ð h v e-
nær sem verð hækkar, minnkar eftir-
s p u r n. Því heldur áfram, unz komið er að ákveðnu
verði, þar sem öll eftirspum hættir. Þetta lögmál má
sýna mjög einfaldlega. Hugsum oss einhverja vöm. Síð-
an drögum vér lárétta línu og skiftum henni í jafna
hluta; punktana merkjum vér með tölum, 1, 2, 3, 4, 5 ...
10 o. s. frv. Tölurnar tákna hækkandi verð á markaðin-
um t. d. í krónum. Með lóðréttri línu í vissri hæð, er síð-
an táknað vörumagn það, kílógrömm, metrar eða lítrar,
sem eftir er spurt, þegar verðið er króna. Með öðrum
lóðréttum línum má síðan sýna vörumagnið, sem eftir er
spurt, þegar verðið er 2, 3, 4, 5 ... 10 kr. o. s. frv. Lóð-
réttu línurnar lækka smátt og smátt, þangað til þær verða
að engu. Að síðustu eru efri endar lóðréttu línanna tengd-
ir saman með boglínu, sem fer sífelt lækkandi, ef til vill
í bugðum, en endar þó alltaf í einhverjum gefnum punkti
í láréttu línunni. Þessi boglína sýnir mjög ljóslega,
hvemig eftirspum og verð skiftast á og eru hvort öðru
háð.