Samvinnan - 01.03.1929, Blaðsíða 31

SAMVINNAN
23
En sennilega hefir ekkert meiri áhríf á vöi’uverð en
peni ngabirgðirnar. 0g hagfræðingur hefir alveg sama
rétt og eðlisfræðingur til þess að einangra eina af mörg-
um orsökum sama fyrirbrigðis og rannsaka hana út af
fyrir sig. Til þess að gefa reglum þessum gildi, þarf ekki
annað en bæta við orðunum „að öðru jöfnu“. Og þannig
munu þeir, sem reglumar settu í fyrstu, hafa skilið þær.
Þeir voru ekki svo blindir, að þeir sæi ekki, að það var
fleira, sem breytt gat gildi peninganna, og eins hitt, hve
margt getur haft áhrif á vörurnar, og einnig að þetta
getur dregið hvað úr öðru.
Það er staðreynd, viðurkennd um allan heim, að vöru-
verð er mjög hátt, þar sem ofnægtir peninga ei’u fyrir
hendi. í öllum gullnámuhéruðum er dýrtíð afskapleg. Og
sagan sýnir, að vörur hafa ætíð hækkað mjög í verði, þeg-
ar forði góðmálma hefir aukizt skyndilega. Svo var t. d.
á 16. öld, eftir að fundin var Ameríka, sömuleiðis á 19.
öld, eftir að fundnar voru gullnámurnar í Kaliforníu og
Ástralíu. Hin mikla verðhækkun fyrir 1914 er af hagfræð-
ingum talin eiga rót sína að rekja til þess, hve mjög
hafði aukizt gullgröftur fyrir og eftir aldamótin. Hann
hafði um það bil fimmfaldazt. Geta má nærri, að við það
hefir gildi gullsins þorrið að mun.
b) Aukinn eða minnkaður umferða-
hraði peninganna hefir sömu verkanir og breyt-
ingar á peningabirgðunum. Það er augljóst, að ef járn-
brautarfélag eða eimskipafélag getur tvöfaldað hraða
lesta sinna eða skipa, þá hefir það sömu verkanir og ef
lestunum eða skipunum væri fjölgað til helminga. Af
þessum ástæðum er eimskip talið jafnast á við þrjú
seglskip jafnstór til flutninga. Eins er, ef verzlað er með
sama peninginn tvisvar á dag, þá er það sama sem að
peningamir hefði verið tveir. En umferðahraði pening-
anna fer mjög eftir því, hve þéttbýlt er. Einn og sami
peningur fer um ólíkt fleiri hendur í stórborg en uppi í
sveit.
c) Sömu verkanir hafa ýmsar við-