Samvinnan - 01.06.1973, Blaðsíða 16

Hólmfríður Gunnarsdóttir:
Að missa glæpinn
Það er mér eiður sær, að við lestur
bókar Esther Vilar skildist mér fyrst
til fullnustu inntak hugtaksins „að
missa glæpinn“. Sjálf fann ég gjörla,
hve ófullnægjandi það er að skilja
hlutina í hjarta sínu og eyða kröftum
sínum í að útskýra þá í þröngum hóp-
um, þar sem auðvelt er að láta heyra
til sín og lítið um varnir. Það er hug-
lausra manna háttur.
Esther Vilar flettir, að mínum dómi,
rækilega ofan af mörgum hernaðar-
leyndarmálum kvenna og útskýrir að-
stöðu fjölmargra karlmanna í þeim
menningarheimi, síem við þekkjum
bezt. Bezt gæti ég trúað, að fleirum
fyndust þeir missa glæpinn við lestur
þessarar bókar, ef þeir hætta sér út
í það að lesa hana opnum huga og með
jákvæðri athygli.
Vissulega ýkir Vilar dálítið á stund-
um og alhæfir ef til vill meir en góðu
hófi gegnir, en slíkt er nauðsjmlegt
til þess að undirstrika það, sem hún
er að segja. Þar dugar enginn úr-
dráttur. — Segja má, að hún miði
skoðanir sínar um of við það fólk, sem
stendur í miðjum þjóðfélagsstiganum
eða þar fyrir ofan. Ég er ekki viss um
nema allsleysið skapi önnur vanda-
mál.
Hjónaband — vændi
Ég held, að hver sá, sem er svo
heppinn að hafa góða sjón og heyrn,
þurfi ekki að fara í grafgötur með, að
það er satt, sem Esther Vilar segir, að
um 12 ára aldur hafa flestar konur
afráðið að gera vændi að ævistarfi
sínu .... Það er býsna snjöll lýsing
hennar á afstöðu karla til vændis-
kvenna í venjulegum skilningi. Hvern-
ig ódulbúin verzlun með kynmök nýt-
ur minna álits en hjónabandið. En
ef við gætum að orðinu „fyrirvinna“,
„lífeyrir", „eftirlaun eftir maka“,
beinist hugurinn fyrst og fremst að
konum, sem eru að fá greitt fyrir
„skyldur eignkonunnar“.
Maður, sem ég þekki, giftist konu
með mörg börn og bjó með henni í
hjónabandi í eitt ár. Þá skildu þau, og
honum var gert að greiða henni álit-
lega upphæð i „lífeyri“ í eitt ár. Þau
áttu ekkert barn saman og félagleg
aðstaða hennar hafði ekki breytzt að
því er séð varð vegna hjónabandsins.
Fyrir hvað var maðurinn að borga?
Kona, sem er ekkja eftir verka-
mann, hefur litið upp úr því, þótt
hún hafi reynzt honum góð eiginkona
í hvívetna bæði að borði og sæng, —
en kona háskólakennara fær góð eft-
irlaun fyrir að sofa hjá manni sínum.
Þetta atriði eitt sýnir glögglega, að
það er rétt hjá Esther Vilar, að hjóna-
bandið er lífsstarf flestra kvenna og
því ekki að undra, þótt margar leggi
ofurkapp á að ná sér í arðvænlegt fyr-
irtæki, þ. e. „efnilegan eiginmann.“
Eru konur heimskar?
Mér finnst orka tvímælis, hvort satt
sé, sem Vilar segir, að konur séu
heimskar. Það fer ugglaust eftir því,
hvaða mælikvarði er brúkaður.
Ekki finnst mér það heimskulegt að
hafa lag á að láta aðra vinna fyrir sig,
en það er óöruggt, nema því aðeins að
almenningsálitið sé á bandi atvinnu-
rekendanna (hinna giftu kvenna), og
það er það svo sannarlega.
Ekki finnst mér heldur heimskulegt
af konum að koma því inn hjá karl-
mönnum, að ekkert sé í þeirra augum
andstyggilegra og meiri fórn en náið
samlíf, enda berjist hver heiðvirð
stúlka fyrir því að vera óspjölluð þar
til í brúðarsænginni, þegar „skyldur
eiginkonunnar“ taka við. Með þessari
sparsemi á sjálfar sig hafa eiginkon-
ur í gegnum aldirnar ært menn sína
og niðurlægt, þar til unnt hefur verið
að fá þá til hvers sem er. Allir muna
auðmýkingu karlkynsins í Lýsiströtu.
Vegna þessarar goðsagnar um hvatir
kvenna hafa konur á öllum tímum
einnig komizt ódýrt frá þessari
skemmtan — fengið greitt í fríðu eða
beinhörðum peningum fyrir að njóta
hennar. Það þykir alltaf hlægilegt,
þegar gamlar konur borga fyrir stráka
á veitingahúsum.
Ekki dettur mér í hug, að konur geri
sér það yfirleitt ljóst, að þær miða
líf sitt við að láta sjá fyrir sér, og
sízt af öllu mundu þær játa það. Þó
kannast allir við þá mynd, þegar mað-
urinn er „hlaupinn frá“ konunni, og
hún situr eftir í allra augum „yfirgef-
in“ eins og grátandi barn á hjarni.
Hvers vegna? Ekki er það bara ástin,
Edvard Munch: „Carmen“ (Gatan), eirstunga
frá 1902.
sem veldur tárunum — oftast er það
umkomuleysi þess bjarglitla. Þetta
sést bezt með samanburði við það ó-
venjulegra — að kona yfirgefur mann
sinn (þá reyndar oftast til að leggja
hlutabréf sín í nýtt atvinnutæki). Ef
hinn yfirgefni eiginmaður sýtir lengi
og ber sig aumlega, fer umhverfið
fljótlega að efast um geðheilsu hans.
Fordómar Vilar
Það sýnir glögglega, hve erfitt er að
losna undan oki viðtekinna hug-
mynda, að Vilar er sjálf engan veginn
laus við fordóma, þótt hún ætli sér
að segja þeim stríð á hendur. Hún ger-
ir greinarmun á því, sem hún kallar
„mikilvæg störf“ og „heimskuleg verk-
efni“. Áhuga á stjórnmálum, sögu eða
upphafi algyðisins telur hún mikilvæg
viðfangsefni, en matargerð, uppþvott
og ræstingu telur hún heimskulegt
föndur. Þarna er hún illilega villt í
hugsanaþokunni. Þessi „mikilvægu
störf“, sem þróuðu þjóðfélögin hafa
búið til, verða flest harla fánýt, þegar
nær er skoðað. Til þess að gera þau
mikilvæg í augum annarra er kapp-
kostað að láta sem minnst uppi um
þau — gera þau dularfull undir því yf-
irskyni, að það sé ekki á allra færi að
skilja, að hve mikilvægum verkefnum
sé unnið. Þetta er óspart notað í
launabaráttu ásamt með ennþá ó-
merkilegri brögðum. En hvað er mikil-
vægara en maturinn og húsaskjólið?
Það er meira að segja ekkert dular-
fullt, hvers vegna eiginkonur hafa að
jafnaði ofurvald yfir mönnum sínum,
strax og komið er inn í forstofu
heimilisins. Þær stjórna mataræði
16