Samvinnan - 01.06.1973, Síða 23

þróun og átt afdrifaríkan þátt í því að
tekizt hefur að skapa þróttmikinn
byggðakjarna utan Stór-Reykj avíkur-
svæðisins, sem er líklegur til að verða
forystuafl í byggðaþróun næstu ára.
Byggðaþróun framtíðarinnar
Það alvarlega er, þótt telja megi að
samvinnuhreyfingin hafi víða unnið al-
gjört grundvallarstarf til að koma í veg
fyrir byggðahrun og enn stórfelldari bú-
seturöskun, að þá hefur byggðaröskun-
in haldið áfram með fullum hraða. Þetta
sýnir á ljósan hátt að nauðsyn er stór-
virkari aðgerða en sjálfsbjargarviðleitni
byggðanna sjálfra til að snúa þróuninni
við.
Hér þarf að verða breyting á. Sú breyt-
ing gerist fyrst og fremst með beiningu
fjármagns og framtaks í þeim starfs-
greinum þjóðfélagsins, sem draga að sér
mannaflann, til þeirra byggðasvæða, þar
sem ríkir búsetusamdráttur. Slík viðleitni
getur engan veginn gengið eftir einhliða
boðum frá stjórnvöldum, þótt þau séu
innan ramma einhverskonar heildar-
skipulags, sem engin trygging er fyrir að
sé í réttum takti við eðlilega byggðaþró-
un. Allar byggðaaðgerðir verða að eiga
rætur í því umhverfi þar sem þeim er
ætlað að koma að notum. Þess vegna er
nauðsynlegt að hin opinbera „skipulags-
forsjá“ mætist á miðri leið við hin félags-
virku öfl fólksins, sem efla byggðirnar til
vaxandi hlutdeildar í þjóðfélaginu. Meg-
inatriðið er, að það framtak, sem leysist
úr læðingi, verði í félagslegum tengslum
við sjálft fólkið í byggðum, sem eiga allt
undir því, hvernig byggðaaðgerðirnar tak-
ast.
Hlýtur ekki að koma að því, að sam-
vinnuhreyfingin hafi hér miklu hlutverki
að gegna? Er ekki nokkur trygging í því
fyrir hið opinbera að fela félagssamtök-
um, sem bundin eru viðkomandi svæðum,
vaxandi fjármagnsfyrirgreiðslu til að
örva byggðaþróun? Þessar spurningar og
fleiri hljóta að leita á, þegar spurt er
um hlut samvinnuhreyfingarinnar í
byggðaþróun framtíðarinnar. Verður ekki
samvinnuhreyfingin, til þess að mæta
þörf byggðanna fyrir virkara félagslegt
framtak, og taka upp ný félagsform, sem
hæfa þörfum nýrra tíma? Hér er fyrst
að nefna starfsmannaþátttöku í rekstri
og stjórn iðnfyrirtækja. Þannig má lengi
telja.
Við eflingu þjónustu og iðju úti um
landið skiptir markaðurinn mjög miklu
máli. í þessu efni hafa kaupfélögin mikil-
vægu forystuhlutverki að gegna. Það
skiptir máske ekki höfuðmáli, hvort hin-
ar ólíkustu greinar þjónustu og iðnaðar
úti um landið séu reknar af kaupfélögun-
um sjálfum; meginatriðið er að þau stuðli
með markaðsaðstöðu sinni að sem fjöl-
þættastri starfsemi á verzlunarsvæðum
sínum.
Þörf á endurmati
Það er mjög nauðsynlegt að byggða-
þróunaryfirvöld hvers tíma hlúi að eðli-
legu samspili markaðarins og þjónustu-
greina hvers verzlunarsvæðis, ef reyna á
með afdrifaríkum hætti að koma í veg
fyrir búseturöskun. Síðan má stækka
þennan ramma á vegum samvinnusam-
takanna með verkaskiptingu milli verzl-
unarsvæða um framleiðsluuppbyggingu
og um sameign á einstökum fyrirtækjum.
Alla þessa þróunarmöguleika þarf að
virkja í uppbyggingu byggðanna í fram-
tíðinni.
Staðreyndin er sú, að hlutverk sam-
vinnuhreyfingarinnar hefur verið van-
metið i byggðaþróunaraðgerðum síðustu
ára. Spurningin er, hvort ekki sé skyn-
samlegt að trúa samvinnuhreyfingunni
fyrir auknu fjármagni og nýjum verk-
efnum til að örva byggðaþróunina.
Með hliðsjón af því, að byggðastefna
undanfarinna áratuga þarfnast endur-
mats, fyrst og fremst um vinnuaðferð og
úrræði, en ekki sízt um gildi þeirra mark-
miða, sem keppa ber að, hlýtur þátttaka
einstakra þjóðfélagsafla í heildarþróun-
inni að koma til skoðunar. Hér vegur
mest verkefnaröðin á milli hins opinbera
framkvæmdavalds rikis og sveitarfélaga
og þeirra félagsmálahreyfinga, sem
byggðar eru upp í lýðræðislegu og félags-
legu markmiði. Með opnun þjóðfélagsins
ætti hlutur hinna frjálsu félagshreyfinga
að njóta sín betur. Leiti byggðastefna
komandi tíma i þennan farveg, á sam-
vinnuhreyfingin, í víðri merkingu þess
hugtaks, miklu hlutverki að gegna í
byggðaþróun á fslandi um ókomin ár. ♦
Kaupfélag Berufjarðar, Djúpavogi.
23