Samvinnan - 01.06.1973, Page 37

Konfúsíus
þessum tíma: „í mörg ár sté ég ekki fæti
mínum inn i borg. Ég ól fágæta fugla í
þúsundatali. Þeir komu og átu úr lófa
minum óttalausir, þegar ég kallaði á þá.
Landstjórinn í Kúang-kan frétti af okkur
og kom í heimsókn. Síðan bauð hann okk-
ur að slást í för með sér til höfuðstaðarins
sem „óvenjulegum hæfileikamönnum“, en
við afþökkuðum" Það er ekkert þvi til
fyrirstöðu að bæta sögukorni þessu við
aðrar þær ýkjur, sem Lí Pó gerði sig sek-
an um til að hressa upp á orðstír sinn
gegnum árin.
Nokkru síðar batt hann enda á einveru
sína og gerðist „farandriddari". Sem
slíkur var það heilög skylda hans að hefna
þess óréttar, sem framinn var gegn kon-
um og börnum. Lögleg var slik iðja ekki,
en Konfúsíanisminn hvatti til slíkra
verka, og þetta kann að hafa veitt Lí Pó
útrás fyrir mikið af ungæði hans. Vinur
hans einn frá þessu tímabili sagði frá því,
að skáldið hefði i krafti „Hsi“ rekið sverð
sitt gegnum álitlegan fjölda fólks, áður
en hann hefði fengið nóg af öllu saman
og tekið að fást við friðsamlegri sýslan.
Flakk
Á eftir fór flökkutimabil, þar sem hann
hélt inn í skógana miklu og borgirnar í
austri. Það var aðeins sjaldan, að hann
sneri aftur til Szechwan, enda þótt hann
skrifaði oft um landshluta þann i síðari
skáldskap. Við dvölina í Jangchow, sem í
þann tíma var stærsta hafnarborg Kina,
sá hann á bak miklu fé á mjög skömmum
tíma: „Á minna en einu ári stráði ég um
mig meira en þrjúhundruð þúsundum í
myntfé," segir hann. „Hvenær sem ég
rakst á tiginn júngkæra í erfiðleikum,
kom ég honum til hjálpar — en það sýnir,
hversu litt ég mat peningana og hve
fúslega ég lét þá af hendi rakna.“ Trúi
þessu hver sem vill!
Á þessu flakki hitti Lí Pó hinn nafn-
kunna lærdómsmann, taóistann Sú-ma
Ch’eng-cheng. „Hann sagði, að ég hefði
yfirbragð hins ódauðlega," skrifaði Lí Pó
síðar, „og að i mér væri efniviður til að
verða raunverulegur taóisti og fylgja
honurn á sálförum í alheiminum. Til þess
að tjá tilfinningar minar í þessu sam-
bandi samdi ég fú nokkurt um „Bjargið
mikla og fuglinn fágæta“. Við þetta er
aðeins það að athuga, að í þeirri líkinga-
framsetningu, sem fólst í kvæðinu, setur
Lí Pó fram boðskap, sem ekki er sérlega
kurteislegur i garð Sú-ma og þess vegna
hinu unga óþekkta skáldi til lítils sóma.
Fundur Lí Pós og þessa mikilsvirta
fræðaþuls kann að hafa kitlað hégóma-
girnd þóttafulls unglings út yfir öll tak-
mörk, en vafi leikur á, að samvistir þeirra
hafi varað lengi, þar sem eitt af því sem
meistarinn, i bága við aðra taóista,
heimtaði af lærisveinum sínum, var að
þeir héldu sig frá víndrykkju, og okkur
er kunnugt um að Li Pó hélt sig aldrei
frá þeirri iðju alla ævi.
Hjá tengdafólki
Árið 726 gekk hann svo að eiga sonar-
dóttur fyrrverandi ríkisráðherra og nú fór
í hönd tími friðsældar á óðali tengdafjöl-
skyldunnar norður af Hang-kow. í upp-
hafi var vist ekki ætlunin, að dvölin yrði
svo löng, því að menn hafa eflaust búizt
við, að Lí Pó skyldi nú hefja að þéna sér
til lífsviðurværis. Hann freistaði þess að
vísu eftir beztu getu, en virðist ekki hafa
haft heppnina með sér í því tilliti. Enginn
virtist hafa sérstök not fyrir hann.
Sennilegt er, að mætur hans á sterkum
drykkjum hafi gert hugsanlega vinnu-
veitendur afhuga honum. Og þannig bjó
hann áfram hjá tengdaforeldrum sínum
í mörg ár. Ef litið er á samtímaheimildir,
lítur raunar út fyrir að Li Pó hafi aldrei
átt eigið heimili. Ýmist bjó hann hjá for-
eldrum einhverra kvenna sinna eða þá
að hann var hýstur af eigin ætt. í Kína
hafa skyldur fjölskyldunnar gagnvart illa
stöddum meðlimum alltaf verið mjög um-
fangsmiklar: Sérhver sá sem bar nafnið
Lí í þá daga mundi ósjálfrátt hafa talið
það skyldu sína að leggja þessu útsláttar-
sama skáldi eitthvað gott til. Og af öllum
þeim kvæðum, sem hann beindi þegar
tímar liðu til fólks með nafngiftina Lí,
má með talsverðri vissu ráða, að það hafi
verið háttur hans við að gjalda auðsýnda
gestrisni.
Löng heimsókn
Það var árið 730 að Li Pó hitti Meng
Haó-jang, sem var nokkrum árum eldri
og einn af virtustu skáldum samtíðar-
innar, en hann dró sig snemma út úr op-
inberu lífi og leitaði einverunnar milli
fjallanna. Greinilegt er, að Lí Pó hreifst
af hinum fræga starfsbróður, og í nokkr-
um af beztu kvæðum sínum tókst honum
að tjá á heillandi hátt þær vináttutilfinn-
ingar, sem bundu þá böndum ævilangt.
Skömmu síðar lézt hin unga eiginkona
hans, sem hafði alið honum tvö börn. í
þann tíma átti Lí Pó sér vin, sem hét
Júan og menn vita harla lítið um nema
það, að hann var af fornri embættis-
mannaætt. Vinur þessi gerði samt sem áð-
ur allt sem í hans valdi stóð til að létta
Lí Pó lífið eftir ástvinamissinn og bauð
honum að búa hjá sér þann tíma, sem þá
fór í hönd. Árið 734 settist Lí Pó að hjá
Júan og foreldrum hans og dvaldist í
vinarhúsum næstum eitt ár. Sennilegt er
Lí Pó hafi verið betur séður sem gestur
í upphafi en þegar dró að lokum þessarar
löngu heimsóknar — en það var nokkuð
sem hann átti eftir að upplifa alla ævi
sína. Góða hugmynd um viðhorf sitt til
tilverunnar á þessum árum gaf Lí Pó
sjálfur í hinu meistaralega kvæði „Bréf
úr útlegð", sem samið er mörgum árum
síðar, en þar lýsir hann meðal annars
einmitt samverunni með Júan.
Þegar hann loks hvarf frá fjölskyldu
vinarins, tók hann stefnuna á Jen-ch’eng
í Suður-Sjantung, þar sem faðir hans var
embættismaður á þessum tíma. Hér var
það, sem Lí Pó kynntist þremur lærdóms-
mönnum, sem bjuggu á bakka Bambus-
fljóts og höfðu lítil samskipti við fólk.
Það eru sennilega þessir fundir, sem síðar
urðu tilefni til sögunnar um hina löngu
dvöl Lí Pós sem eins af „Hinum sex vitr-
ingum í bambuslundinum". Það er samt
sem áður staðreynd, að Lí Pó settist alls
ekki að hjá þessum einsetumönnum, held-
ur hélt hann ferðinni þvert á móti áfram
næstum strax, og flakkaði á komandi ár-
um víðsvegar um hin mörgu héruð Kína.
Árið 738 var hann á nýjan leik í Jang-
chow, og nokkrum árum síðar gekk hann
á eitt af hinum fimm helgu fjöllum, T’aí
Sjan. í einu af hinum stórbrotnu kvæð-
um, sem hann samdi um þetta, gefur
hann skýra mynd af ferðinni. En þegar
hann tók að segja frá afreksverkinu sem
einstaklingur, varð allt það, sem gat
haft stórbrotin áhrif, aðeins að raupi.
„Að ég náði öruggur fram að ganga,“
sagði hann, „átti ég fyrst og fremst því
að þakka, að ég tók á mig hina ströng-
ustu föstu í 3000 daga (!!) og skrif aði
áfram „Taó Te King“ á silkirullu. Ég reið
hvítri hind sama veg og keisarinn hafði
farið nokkrum árum áður.“
Árið 742 hitti Li Pó taóistahöfundinn
Wu Jún, og það var honum að þakka,
að nafn Lí Pós náði fyrst eyrum keisar-
ans, enda þótt Lí Pó — trúr sinni venju
— eignaði það auðvitað prinsessu einni,
að hann var skömmu síðar boðinn til
hirðarinnar.
Hjá keisaranum
Þegar Lí Pó kom til Ch’ang-an var hon-
um ekki fengið neitt opinbert embætti
eins og hann hafði vænzt, heldur þvert
á móti vísað til að deila húsrými með
ýmsum öðrum skáldum í hinni svokölluðu
Han-lín-akademíu, þar sem skáldaval rík-
isins var haft til taks, svo að hægt væri
að kalla á þá með minnsta fyrirvara, þeg-
ar þörf krefði og yrkja skyldi í sambandi
við hátíðasamkomur.
„Ég reið gæðingi frá stalli sjálfs keis-
arans,“ sagði Lí Pó síðar, „stígvél mín
voru úr fínasta víravirki, söðullinn
prýddur hvítu jaði — rúmið úr filabeini
og rekkjóðirnar af fínasta silki. Ég snæddi
af gullfati, og þeir sem áður höfðu snúið
við mér baki komu nú auðmjúkir í heim-
sókn.“
Svo stórmannlegt var það nú varla; í
mörgum af síðari kvæðum sínum gaf
Lí Pó mun hæversklegri lýsingu á dvöl
sinni við hirðina, sem í raun og sann-
leika varð honum mikil vonbrigði.
Meðal vina hans frá árunum í höfuð-
37