Andvari - 01.01.1956, Qupperneq 96

92
Magnús Már Lárusson
andvari
aðallega, að biskupsefni væri þrítugt að aldri og mannorð þess
óskert. Og alþýða hafði valið rétt. Menn þessir voru liinir mikil-
hæfustu. Gizuri tekst að korna á lögbundinni tíundargreiðslu, sem
í mörgum öðrum löndum hafði reynzt hin þyngsta þraut. En
vér sjáum og, hve þróuninni vindur áfram. Er tíundarlögin voru
sett árið 1096, var það verk þriðju kristnu kynslóðarinnar.
Norðlendingar liöfðu haft sinn biskup á dögum fyrstu og
annarrar kynslóðarinnar. Þriðja kynslóðin hefur saknað þess að
hafa biskup, og höfðingjunum norðlenzku e. t. v. þótt hæpið að
vera gefnir undir sunnlenzkt höfðingja- og kirkjuvald. Því varð
það úr, að stofnaður var annar stóll að Hólurn, en sunnlenzkur
höfðingsprestur tilnefndur af alþýðu og vígður árið 1106, Jón
helgi Ogmundarson.
Því vill svo til, að í raun réttri er tvöföld hátíð nú á þessu
ári. Og oss er skylt að minnast þess. Því eftir tilkomu Hólastóls
örvast menningarlíf íslendinga og stendur skömmu síðar í þeirn
blóma, er vér munum seint ná aftur. Hin forna norræna menn-
ing og hin foma suðræna menning renna saman í eitt og geta
af sér ódauðleg listaverk.
Kjör eða tilnefning þriggja fyrstu biskupanna skóp hér inn-
lenda hefð, usus, er vissulega ekki var ókanónískur, en tíðkaðist
yfirleitt ekki annars staðar, er hér var komið sögu, þ. e. a. s. hafi
lærðir kosið en leikir samþykkt. í Guðnrundarsögu Arngríins
ábóta virðist það koma fram, að svona hafi verið að farið, sbr.
20. kapitulann. En þessi aðferð var eitt einkenni vorrar kirkju
þá. Annað var það, að liöfðingi varð prestur. Hinn heiðni
prestur, goðinn, sem jafnframt var verzlegur trúnaðarmaður,
gjörðist þjónn hinnar nýju trúar, en hélt eftir sem áður sínu
verzlega trúnaðarstarfi. Kirkjan er réttnefnd goðakirkja og öll
alþýða eru lærðir og leikir. En eigi var þess að vænta, að hún
fengi að þróast í friði óáreitt að utan. Kirkjan er þá alþjóðar-
stofnun og eftir því, sem henni vex fiskur um hrygg í nágranna-
löndum, þokast erkistóllinn nær. Isleifur og Gizur lutu erkistóln-