Andvari - 01.01.1956, Blaðsíða 97

andvari
Biskupskjör á íslandi
93
um í Brimum, en er Jón helgi vígðist, laut ísland erkistólnum
í Lundi, og mannsaldrinum síðar var erkistóll kominn í Niðarós.
í sjálfu sér ætti það ekki að vera hættulegt að fá erkistólinn
svo nálægt. Vald erkibiskups var samkvæmt kanónískum rétti á
miðöldum fólgið í staðfestingu kjörs lýðbiskupa og vígslu þeirra;
að kalla til og veita forsæti synodus provincialis; að vísitera stikti
lýðbiskupanna; að vera æðri dómari við málaskot frá dómi lýð-
biskups; að mega veita embætti, gæti lýðbiskup ekki skipað
í það innan rétts tímafrests, devolutio; og að setja tilsjónarmann,
°r biskupsstóll stendur auður.
En erkibiskuparnir láta æ meira til sín taka. Eysteinn erki-
biskup fer ekki út fyrir takmörk sín árið 1173, er hann áminnir
biskupana, aðra ágætismenn og alla alþýðu urn það að fresta
ekki að kjósa mann til að taka við af Klængi biskupi, en þá varð
Lorlákur helgi Þórhallason fyrir kjöri.
Bréfsupphafið er merkt fyrir oss, því það sýnir, að erkibiskup
hafi ekki við kosningaaðferðina að athuga að öllum líkindum.
Þorlákssaga nefnir og Þorlák electus, og sýnir, að hann hafi
haft jus in re in spiritualibus et temporalibus, sem postulatus, sá
dlnefndi, hafði ekki, er Þorlákur tók við staðarforráðum.
En er leið á Sturlungaöld, varð viðleitni konungsvalds og erki-
biskupsvalds samstillt. Á íslandi hafði margt gjörzt, er betur
Ltefði verið ógjört. Guðmundur góði Arason á Hólum hafði ekki
Vei'ið sem heppilegastur biskup vegna hins mikla óróa í kringum
^ann. Magnús Gizurarson í Skálholti bafði og verið settur af
Urn stundarsakir, þótt nokkuð sé óljóst fyrir hvaða sakir.
íslendingar kusu eftirmenn þeirra, Magnús góða eða goða
G’uðmundarson og Kygri-Björn Hjaltason, en þeim var báðum
^afnað 1237.
Áður en erkibiskup staðfesti kjör, var hann skyldugur að
rannsaka hæfi biskupsefnis. Og var þá margt aðgætanda, svo
Seru uppruni, siðferði, þekking, andlegt atgend o. s. frv.
Um báða þá Magnús og Kygri-Björn var það eitt nægilegt
dl vígsluneitunar eftir kirkjulögum, að þeir böfðu verið í mót-