Andvari - 01.01.1948, Side 30

26
Þorkell Jóhannesson
ANDVAIU
að landar vorir vestra hafi helgað sér í sjálfs sín augum og
meðborgara sinna fýllst og fremst þegnrétt sinn í þjóðafélagi
Kanada. Hitt er jafnvíst, að út úr þeirri eldraun komu þeir
með sterkari og næmari tilfinning fyrir þjóðerni sínu, aukið
sjálfstraust og trú á mátt sinn til samtaka og samstarfs um
allt, sem verða mætti til styrktar og framdráttar þjóðlegri
einingu kynstofnsins, þrátt fyrir allt, sem á milli kynni að bera
i dægurmálum. Fullnaðarsigur Islendinga í sjálfstæðisbarátt-
unni 1918 með stofnun og viðurkenningu sjáll'stæðs þjóðrikis
á íslandi varð og efalaust hinn mesti styrlcur löndum vorum
vestra, er nú höfðu á sinn hátt fullkomlega tryggt þegnrétt sinn
í þjóðafélaginu mikla. Þannig varð Þjóðræknisfélag Islendinga
i Vesturheimi stofnað árið 1919.
VI.
Árið 1912 kom síra Rögnvaldur til íslands í fyrsta skipti eftir
„herleiðinguna miklu“, eftir 29 ár. Sú för var harla affaramikil
og hafði djúp áhrif. Leið sína lagði hann um England til Jót-
lands um Kaupmannahöfn og Svíþjóð, allt til Uppsala, og því
næst til íslands. Þetta var í rauninni pílagrímsför, leiðin lögð uni
ýmsa hina fornhelgustu staði norræna kynstofnsins. Hin mikla
söguþekking hans kom honum hér vel að haldi og þá ekki
sízt þekkingin á íslenzkum fræðum, er hann var þá þegar vel
kunnugur orðinn. En það voru ekki aðeins hinar öldnu raddir
i safni Árna Magnússonar og frá hinu forna helgisetri Ása
við Fýrisá, sem til lians töluðu á þessum fornhelgu slóðum,
Nútiminn hafði líka sína sögu að segja um þrek og skapandi
mátt hins norræna lcyns á nýrri öld. Á Riddarahólminum i
Stokkhóhni tekur hann sér í munn kjörorð Gustavs Adolfs
II.: „.Svíþjóð fyrst1 — Norðurlönd fijrst. Óskandi væri, að
hver norrænn maður vildi taka þau orð af konungsvöruin og
gera þau að sinni helgustu játningu í lífi og dauða.“ I Upp-
sölum minnist hann Rraut-Önundar, hins ágætasta konungs af
Ynglingaætt: „Þeir, sem brjóta vegu og byggja ónumin lönd,
eru fjörgjafar og frelsarar þjóðanna “ Og kveðja hans lil Norð-