Iðunn : nýr flokkur - 01.07.1934, Side 108

266
Orðið er laust.
IÐUNN
aðalatriðið og það, sem mest á riður. Ég tel )iá menn stór-
skáld, sem með miklum hugsjónum orka á hugi þjóðanna og
megna þannig að yrkja raunverulega fegurð inn i lífið. Hitt
getur verið gott, að sjá það, sem aflaga fer, en sjálft megin-
viðfangsefni hinnar skáldlegu ímyndunar er þó stórkosflega
miklu meira: það er að benda á frumlinurnar að þvi ríki, sem
koma skal. Ef til vill skilur nú vinur minn, Laxness, betur,
hvers vegna ég mintist á spámennina í sömu andránni og
skáldskap hans. Mér virðist hann hafa arnaraugu spámanns-
ins fyrir þvi, sem ábótavant er, en tæplega hið trúarlega hug-
siníðaafl til að benda fram á leið og gefa mönnum traustið á
því, að baráttan sé til nokkurrar vonar.
En ef til vill hefi ég misskilið rithöfundinn að þessu leyti,
og teldi ég þá vel farið, ef allir aðrir skildu hann betur. Tæp-
lega virðist inér þó þessi grein lians miða að því að vekja
iniklar vonir um, að ég hafi gert honum stórlega rangt til í
dómi mínum. Hann getur ekki nógsamlega hneykslast á því,
að gömul bókmentajijóð, eins og vér Íslendingar, skulum hafa
»villimannast svo«, að fara að leggja siðferðilegan mælikvarða
á bókmentir. Þykja honum »hinar mentuðu þjóðir«, Svíar og
Danir, standa okkur langt um framar að þessu leyti og finst
mikið til um. Ekkert skal ég segja um þetta. En það er al-
kunna, að með stórþjóðunum, þar sem gróðavegur er að því
að gefa út bækur í miljónum eintaka, kaupa bókaforlögin iðu-
lega ritdæinendurna til að skrifa lof uni hvað sem er. Og þó
að klám sé nú mjög í tísku i bókmentuni, einkum af þvi að
það hefir reynst »góður seljari«, þá sannar það ekki, að þetta
sé æskileg tegund bókmenta eða hafi mikið skáldskapargildi.
Það sannar að eins, að rithöfundar og útgefendur selja gáfur
sinar við hæsta boð á markaði Mammons. Hitt er furðu barna-
legt, að hugsa sér, að sitt hvað hljóti að vera gott að eins af
því, að stór þjóð hælir því.
En hvað sem þessu líður, þá vil ég, af jivi að svo margt
heimskulegt orð hefir verið leyst út af því, að það sé »Iítt þol-
andi« að dæma um bækur út frá trúarlegu eða siðferðilegu
sjónarmiði — spyrja þessa spekinga að jiví, hvernig það sé
yfirleitt unt að dæma um nokkurn skapaðan hlut öðru vísi?
Mér er þetta n. I. alls ekki ljóst. Veit ég vel, að trúar og siða-
skoðanir manna eru á ýmsa lund, en hvernig sem að er farið,