Kirkjuritið - 01.10.1971, Blaðsíða 51

ó oss er litið sem forna og merka
menningarþjóð, en ekki siðlausa villi-
ÍT'enn eða skrœlingja. Það er skylda
< er nú lifum, að varðveita þessi
loregg 0g fœra þQU ^gji Qg ósl^ert
rQrn ó leið til komandi kynslóða.
En hvers vegna varð hér gullaldar-
1 þjóðlífsmenninqu vorri, svo
mikjð X a '
ao ver erum í senn öfundaðir
°9 dóðir fyrir það? Hvaða
Qf því
v^' att' þar drýgstan hlut að? Hver
I-sa Qflgjafi og lýsikyndill, er gerði
j.ancf andlegu stórveldi ó 1 1. og
ki ^VQrið er auðvelt. Þar var
... I°n að verki og kristin trú, er
j aðist lögfestingu hér um árið
n ^Un Þess na freistað 9era
þ° ra grein fyrir því, hvern þátt
^ r iQ Krists átti í því að skapa hér
einstœðu og dýrmœtu menningar-
er mceti. Enginn er þess kostur að
era efni þessu ítarleg skil í stuttu
j 0 '■ ^erður því stiklað á stóru, dreg-
v ram ' dagsljósið stœrstu atriðin
Q r ancf' kirkjuleg áhrif á menningu
9 nienntun þjóða rinnar á þessu
timabili kristninnar í landinu.
fyrsta
AAi
hef^ ^ ^oma ' lías' a<5 kristin kirkja
6r Ur ia9t trausta steina í þann grunn,
oii menning vor grundvallast á.
Sk I
'nna fyrSt fiallað um Þatt kristn-
Mem ,Varðandi iestar og bókiðju.
flutt'H^0''' i°eirra manna, er hingað
hy||USt t'i iandnáms í upphafi, að-
þessijSt trúarbrögð. Má skipta
þri" fleiðn'-i landnámsmönnum í
tilþ'fS 0Í<i<a' í fyrsta lagi þeir, sem
|Qgl U t®5', trúðu á ýmis goð. í öðru
Þeir' er trúðu á landvœtti og í
þriðja lagi þeir menn, er trúðu á
mátt sinn og megin. Allir voru þessir
forfeður vorir ólœsir og óskrifandi,
enda mun það vera óhrekjanleg stað-
reynd, að bókiðja og bóklestur verða
fyrst til með komu kristninnar til
landsins. í heiðnum tíma var um
kvœða- og Ijóðlist að rœða meðal
ýmissa germanskra þjóðflokka, er
varðveittust í munnlegri geymd frá
einni kynslóð til annarrar, en alger-
lega er óvíst, að nokkuð hafi verið
ritað hér, fyrr en ritöldin hefst 1 upp-
hafi 12. aldar. Til greina gœti e. t. v.
hafa komið notkun rúnaleturs, en
ekkert verður um það sagt með vissu.
Það, sem tíðahvörfum veldur í sögu
íslenzkra bókmennta er skráning lag-
anna undir fyrirsögn Bergþórs Hrafns-
sonar, lögsögumanns, er fram fór að
Breiðabólstað 1 Vesturhópi hjá Haf-
liða Mássyni veturinn 1117—18, hin
svokallaða Hafliðaskrá. Skylt er að
geta þess, að prófessor Einar Ólafur
Sveinsson telur þó hugsanlegt, að
áður hafi verið skráðar helgar þýð-
ingar, tíundarlög og œttartölur, en
um það verði ekkert fullyrt. Líklegt er
og reyndar óhugsandi annað en að
klerkar hafi ritað lögin niður og gera
verður ráð fyrir þvl að helztu rit-
höfundar 12. aldarinnar hafi verið
andlegrar stéttar menn. Þeir einir voru
skriftlœrðir.
Þannig átti kirkja Krists frumkvœð-
ið að því, að gullöld íslenzkra bók-
mennta rann upp, en bókmenntir
þess tíma eru taldar eitt mesta afrek
norrœnna manna á miðöldum. Skerf-
ur kirkjunnar verður ennþá stœrri,
þegar þess er minnzt, að andlegrar
stéttar maður er talinn faðir íslenzkrar
49