Kirkjuritið - 01.10.1971, Side 54

bárust víða, t. d. til klaustranna
nyrðra, Þingeyra- og Munkaþverár-
klaustra og frá Þingeyrum berast svo
áhrif suður til Snorra í Reykholti með
Styrmi Kárasyni presti. [ klaustrunum
varð mikil bókiðja. Frá þessum
menntasetrum hafa mestmegnis kom-
ið trúarlegar bókmenntir, sem voru
harla nauðsynlegar. Islendingasögur
vorar, sem klaustramenn hafa senni-
lega ritað að verulegu leyti, þótt
eigi sé óyggjandi sannað, með heiðn-
um lýsingum sínum hefðu reynzt þjóð-
inni hœpin einhliða andleg fœða, ef
hinna trúarlegu bókmennta hefði ekki
notið við. Þœr drakk þjóðin í sig og
fann í þeim nœringu trúarþörf sinni.
— Skólarnir í Odda og Haukadal
munu ekki hafa orðið mjög langlífir,
en öðru máli gegndi um skóla bisk-
upssetranna í Skálholti og á Hólum.
Þeir urðu, er timar liðu, menningar-
miðstöðvar landsins og staðirnir
brennideplar í þjóðlífinu. — Á þann
hátt, sem nú hefur verið lýst, lagði
kristin kirkja grundvöllinn að mennt-
un þjóðarinnar og um leið að glœstri,
andlegri menningu hennar.
III
En hver var þá hlutur kirkju og kristni
á þessu tímabili í mannúðarmálum,
varðandi afnám heiðinna hátta og
siðavendni? Hvernig vann kirkjan að
því að gera siðgœðisboð kristindóms-
ins að veruleika í þjóðlífinu?
Ein þeirra lagasetninga, er löggild-
ingu fengu kristnitökuárið, var á þá
leið, að allir skyldu skírn taka. Þó
máttu menn blóta á laun, svo að
eigi yrði vottfest og um barnaútburð
skyldu standa hin fornu lög. Ari fróð'
getur þess, að nokkrum vetrum síðat
hafi þessi heiðni verið afnumin, end°
fengu slíkir siðir illa samrýmzt s|0‘
gœðisvitund þeirra þjóða, er játuðu
Krist. Viðhorf hans til barna og srncel
ingja, hin gjörsamlega nýja afstctó0
hans til olnbogabarna heimsins 1
því, að barnaútburði var fljótleg0
útrýmt úr kristnum þjóðlöndum. Ann
ars var útburður barna algengur með
al frumstœðra þjóða og einnig tíðk
aður á Norðurlöndum. Sums stað^
voru meybörn borin út og vansköp0
eða vanheil börn, en sveinbörnin
in lifa. Þá hafa sumir talið, að kom'
hafi verið I veg fyrir offjölgun þtc®0
með því að bera út börn þeirra
Sennilegt er, að útburður barna
hof'
ekki verið framkvœmdur hér í stórorT1
stíl, en eitthvað hefur hann trúle9a
átt sér stað, ella hefði ekki þurft 0
nefna þetta atriði í kristnitökulög0^
um. Hér hafa heiðnir menn orðið 0
hugsa um hvort tveggja, að fátce
ingum fjölgaði ekki um of og eir|5
þurfti að vera á varðbergi gegn 0
fjölgun þjóðarinnar I heild, er 9
leitt til mannfalls af völdum hungurS
neyðar, þar sem gœði landsins v°r
þá að óverulegum hluta nýtt. MeðoT
börn voru borin út eftir kristnitöku ^
var það gert áður en þau voru au$
vatni og tekin í kristinna manna to
/ * A/\Ö
Ella var útburðurinn álitinn morö-
öllum Ijóst vera, hvílíkur þyrnir otd05
þetta hefur verið I augum sannkr
inna manna, enda var það skjótleð
afnumið svo sem fyrr segir.
Enginn vafi leikur á þvl, að þi° ^
hefur samt verið furðu fastheldin
ýmsar heiðnar si^venjur. í Hung
52