Sjómannadagsblaðið - 01.06.1989, Blaðsíða 65

SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
63
Franskir skútumenn
í óveðri
Vissulega er það misjafnt
hvernig skipshafnir bregðast
við í sjávarháska og þá máski
enn misjafnara hvernig menn lýsa
þeim sjávarháska fyrir skip og menn.
Mörgum sjómanninum verður trú-
lega frásagnarmáti Fransmannsins
hér á eftir skemmtileg tilbreyting frá
hinum hefðbundna og smásmugu-
lega íslenzka frásagnarmáta af hlið-
stæðum atburðum og hér er lýst, þar
sem hér er venjan að reyna að láta
lýsinguna nálgast eitthvað raunveru-
leikann og eitt reki sig ekki á annars
horn, menn séu þá ekki „niður í lest
að pumpa“, eða rói í land frá strönd-
uðu skipi í ofsaveðri og brimi fyrir
suðurströndinni á léttbáti sem „vagg-
ar á bárum“, og eftir „umhugsun“
ákveði menn að „gleyma sársaukan-
um þar til seinna“ að veðrinu hefur
slotað; þá er og „andstaða líffæranna
við dauðann“ visulega nokkuð al-
gengt líffærafyrirbæri einkum er
hjartað á móti dauðanum og lætur
„andstöðu“ sína í ljósi með mklum
hamagangi í brjóstinu, en þessi and-
úð hjartans eða hinna og annarra líf-
færa er ekkrt sérstakt fyrir menn í
sjávarháska, þar er maðurinn yfir-
leitt allur og ekki sízt sálin mjög and-
víg dauðanum.
Of langt er upp að telja allt, sem
manni finnst undarlega sagt í þessari
stórskemmtilegu frásögn. Hún er eitt
allsherjar alla badda rí, Fransí, biskví.
Fað var á aðfararnótt hins þriðja-
dags frá því Bettína hélt af stað á
íslandsmið, að á skipið skall hið
versta óveður og segir svo af því í
sögunni:
„Um nóttina lenti skútan í fyrsta
storminum frá því farið var frá Bret-
aníu-skaga.
Örmagna af þreytu renndi Yves
sér í kojuna. Aldrei fyrr hafði honum
þótt heydýnan jafn mjúk. Hann lok-
aði augunum og féll í svefn. Skyndi-
lega var eins og hann væri að kafna,
hann barðist um undir ískaldri vatns-
gusu. Var hann að dreyma eða var
hún raunveruleg, þessi vatnsdemba
sem hann skalf undir frá hvirfli til
ilja? Nei, hann var ekki að dreyma.
Um það vitnaði luktin sem hafði
slokknað á, en auk þess voru hreyf-
ingar skipsins svo ruglingslegar að
hann varð að halda sér af öllum
kröftum í kojuna til að kastast ekki
fram úr.
Einhversstaðar var maður að
stynja. Yves var holdvotur, tennurn-
ar glömruðu í honum. Maðurinn hélt
áfram að stynja í myrkrinu. Loks
kom einhver: „Nokkuð brotið hér?“
Hann þekkti þennan háseta sem kom
þarna með lukt í hendi. Það var faðir
hans sem beygði sig yfir manninn
sem lá stynjandi á gólfinu. í skininu
sást mjó blóðrönd frá enni niður á
höku. Fanch hristi hann til, særði
maðurinn opnaði augun ringlaður og
sagði frá slysinu með hvíldum: Hann
var sofandi, þegar hann var hrifinn
með ógurlegu afli úr kojunni. Um
framhaldið mundi hann ekkert. Guð
minn góður, hvað hann verkjaði í
höfuðið. Hann hlaut sannarlega að
hafa rekið sig heiftarlega á... Fanch
upplýsti hann um hvað gerst hafði.
Það skall á okkur vitlaust helvítis
rok sem er búið að tæta sundur stór-
seglið. Mennirnir eru núna að reyna
að halda í það sem eftir er af því, allir
hangandi uppi í reiðanum, hinir eru
niðri í lest að pumpa, því sjórinn foss-
aði inn úr öllum áttum, eins og sjá
mátti á „skvettunni" sem búin var að
sópa káetuna.
Uppi á þilfari mátti heyra gegnum
stormgnýinn öskraðar fyrirskipanir,
hróp rekin upp, ragn og formæling-
ar. Tvisvar sinnum hallaðist skútan
hættulega á hlið og dró í veltuna með
sér borð og stóla, tvisvar sinnum rétti
hún sig af.
Fanch verður að fara aftur á dekk
upp, þar er þörf fyrir hann.
„Aumingja Yves minn, þú lentir
laglega í því. En þú ert þó vonandi
ekki meiddur? Farðu og legðu þig í
kojuna mína, hún slapp við sjóinn.
Og reyndu að sofa, sonur minn...“
Og þegar Yves smeygir sér ber í
koju pabba síns, finnur hann til léttis
og er skyndilega orðinn sæll.
Hann hafði gert mikilvæga upp-
götvun: faðir hans hafði borið um-
hyggju fyrir honum, talað hlýlega til
hans. Honumþótti þávæntumhann.
Það lá við að hann þakkaði óveðr-
inu fyrir....
Það má aðeins velta fyrir sér, hvað
þessi lokaorð segja lesandanum í
sögu Yves. Hann er orðinn 14 ára,
þegar hann gerir þá óvæntu uppgötv-
un að faðir hans beri umhyggju fyrir
honum og hefur „talað hlýlega til
hans. Honum þótti líklega vænt um
hann“. Ekkert dæmi er síðar nefnt
um að faðir Yves hafi sýnt öðru sinni
í verki væntumþykju sína, hvernig
sem sonur hans var leikinn. Einhver
faðir hefði þá látið til sín taka, þegar
farið var að löðrunga soninn eða
sparka í hann. Undarlegt fólk Frakk-
arnir í þessari sögu, og um margt
gengur á öðru í óveðri hjá Frökkun-
um en við höfum spurnir af hjá okkar
skútumönnum.
Það verður ekki annað séð, en
skipið sé að farast, „sjór fossar inn úr
öllum áttum“, og seglin rifin í tætlur.
„Mennirnir eru núna að reyna að
halda í það sem eftir er af stórsegl-
inu, allir hangandi uppi í reiða, en
hinir (hinir hverjir?) eru niðri í lest
að pumpa.“
Uppi á þilfarinu eru öskraðar
fyrirskipanir, hróp rekin upp, ragn
og formælingar“. (Maður hélt að
fransmenn ákölluðu Maríu guðs-
móður í nauðum, en eftir þessu eru
þeir hallari undir pokurinn þegar í
harðbakka slær).
„Tvisvar hallaðist skútan hættu-
lega á hlið, og dró í veltunni með sér
borð og stóla. Tvisvar sinnum rétti
hún sig af. „Flatrekandi skip í stór-
viðri hallast trúlega gott betur hættu-
legar en tvisvar. Festu þeir ekki borð
og stóla í gólf, Fransmennirnir,
þegar þeir fóru í veðravítið við ís-
land? Hvað er Fanch að spásséra
með handlugt, annað eins og ágeng-
ur, skipið í bráðum háska, og allir
aðrir að vinna að björgun þess. Af
hverju skilur hann slasaðan manninn
eftir liggjandi á gólfinu? Af hverju
segir svo höfundur ekki frá hvernig
Bettína bjargaðist, þar sem svo
horfði að skipið hlyti að sökkva,
þegar sjór fossaði allsstaðar inn í
það. Óveðursbaráttann endar á þess-
um orðum að Yves „lá við að þakka
óveðrinu fyrir sig“
Hér fylgir önnur lýsing á óveðurs-