Eimreiðin - 01.04.1931, Page 26

130
LISTSKÖPUN OQ KENDAMÖRK
eimreiðin
b) Fullnaðarframkvæmd listaverksins. Listamaðurinn leitast nú
við að gefa hverri hugmynd fullnaðarform og samræma
hvern einstakan hluta verksins við heildina.
* *
*
Vér höfum haldið fram, að listamaðurinn, og þá einkum
skáldið, sé um fram alt maður, sem skynji náttúruna sem
ótæmandi uppsprettu margvíslegra kenda, og því næst, að
hann sjái heiminn í gegnum list sína, vegna meðfæddra hæfi-
leika og hneigða, vegna langrar mentunar og venju. En vér
höfum ekki viljað halda fram, að listamaðurinn sé alt af bund-
inn á klafa listar sinnar; það væri að greina hann um of frá
öðrum mönnum, gera hann að yfirmenskri eða ómannlegri
ófreskju, sem starfaði að mestu fyrir utan lífið sjálft. Það er
ekki unt að greina »listamanninn« algerlega frá »manninum«,
því að »listamaðurinn« er að eins hluti af persónuleika manns-
ins, en persónuleikinn er órjúfanleg heild. Því er heldur ekki
hægt að greina listina algerlega frá öðrum starfssviðum í lífinu.
Listamaðurinn er ekki nein ómannleg vera, sem hefur sett
sig út eða upp yfir alt mannlegt í lífinu. Hann gleðst og
hryggist mannlega alveg eins og aðrir, og getur hann því
tekið sér í munn þau orð, er Shakespeare lætur gyðinginn
Shylock segja í »Kaupmanninum frá Feneyjum*: »Ef þér
stingið oss (þ. e. Gyðingana), blæðir þá ekki úr oss? Ef
þér kitlið oss, hlæjum vér þá ekki? Ef þér byrlið oss eitur,
deyjum vér þá ekki? Ef þér skapraunið oss, hefnum vér vor
þá ekki?« — Það er að eins á vissu augnabliki, að lista-
manninum kemur í hug, að gera listaverk úr tilfinningum
sínum. Það er þá, að þörfin vaknar hjá honum til að mynda
úr þeim verk, sem stendur. Það er þá, að Iistastarf hans
byrjar. Hann finnur til kendar, en á vissu augnabliki sigrast
hann á henni, skilur sjálfan sig frá henni að nokkru leyti,
klýfur sig í sundur. Því næst mætir kendin ímyndunaraflinu.
Hann vefur tilfinningar sínar í draumóra hugmyndaflugsins,
og þessir draumórar taka á sig nokkuð ólíkan blæ eftir gerð
(type) ímyndunar hans. Setjum svo, að hann hafi séð aum-
legan betlara eða fagra unga stúlku á götunni. (Jtan um til-
finningar þær, sem eymd betlarans eða fegurð konunnar vöktu