Eimreiðin - 01.04.1931, Blaðsíða 23

^IMREIÐIN
LISTSKÖPUN OQ KENDAMÖRK
127
rökfræðilegum böndum. Listamaðurinn, listaverkið og áhorf-
andinn eða tilheyrandinn, og samband þeirra hvert við annað,
eru þrjú hin helztu viðfangsefni allra fagurfræðilegra rann-
®°kna. Orsakar listaverksins er að leita í sálarlífi listamanns-
'ns- Hvernig getur hann látið í ljós þær tilfinningar, skapað
,,u Verk> er vekja hjá öllum öðrum þær stemningar, er hann
'f ur aldrei hefur þekt? Ef listamaðurinn er einhver galdra-
e. þar sem orsök og afleiðing samsvara sér eigi, þá mega
a lr ^agurfræðingar krossleggja hendur á brjóst sér, því þá
er víst, að fagurfræði getur aldrei orðið nein vísindi. Það er
r° fræðilega og sálfræðilega ómögulegt, að út úr sál lista-
^nnsins komi nokkuð það, sem aldrei hefur verið þar. En
er einmitt það, sem kenning þessi heldur fram. — Er
annig hvergi nærri sannað, að listamaðurinn finni eigi til
eirra meginkenda, er verk hans vekja hjá öðrum. — Enn
niur er ekkert hægra en að safna óteljandi dæmum um
s amenn, sem verið hafa mjög örgeðja og tilfinninganæmir
e9 notað hafa jafnvel ýms æsandi lyf, svo sem kókain og
en9i, til að vekja hjá sér óvenjulegar stemningar. Þá er og
nauðsynlegt skilyrði fyrir listsköpun, að listamaðurinn geti
UPP tilfinningar sínar eða haldið sér í sama tilfinninga-
andi. Virðist því að listamaðurinn sé framar öllu gæddur
1° skrúðugu tilfinningalífi. Náttúran öll er honum ekki annað
uppspi-etta margvíslegra kenda.1) Og fyrsta stig list-
eg°Punarinnar er því tilfinning, vakin af hinni ytri náttúru
a a| einhverjum atburðum úr lífi voru. Og takmark lista-
fin nnsins, er það ekki að eins það, að láta í Ijós þessa til-
n>ngu á máli, sem fært er um að vekja svipaða tilfinningu
”la öðrum?
að r ^ en^u S1^ur auðsætt, að þeir, sem halda því fram,
sljór 1?^ama®ur*nn 9eii jafnvel verið kaldlyndari og tilfinninga-
Hekst
en menn alment gerast, hafa látið blekkjast. Þeir hafa
ken ■ ^'nu sersiaka eSH fegurðartilfinninganna. Eitt ein-
þærni-þeirra er það, að þær eru alment ekki eins sterkar og
r Hlfinningar, sem standa í nánu sambandi við hinar beinu
J J Q, ,
423 Vict°r Basch: Essai critique sur l’esthétique de Kant, bls.
Paris 1927.