Eimreiðin - 01.04.1931, Blaðsíða 36

140
LISTSKÖPUN OG KENDAMÖRK
eimreiðin
möguleika lil þess að geta fundið aftur þessa tilfinningu.
Listin er því aðallega fólgin í þessum yfirburðum urnfram
kendamörkin, og ætlum vér nú að reyna að sýna fram á það
í eftirfarandi línum:
Hvers vegna hefur manninum ekki nægt að láta í ljós til-
finningar sínar á sem náttúrlegastan og eðlilegastan hátt?
Hvers vegna hefur hann fundið upp ýms ráð til að sýna öðr-
um þær, gera öðrum þær skiljanlegar í öllum þeirra sérstöku
blæbrigðum? Maðurinn getur lýst í skáldskap, t. d., ekki
að eins ástarþrá sinni yfirleift, heldur og sérstakri ástarþrá.
Alt snýst um að vita, hvort þörf listamannsins til að Iáta sig
í Ijós í listaverki, sé hin sama sálræna þörf og sú, sem knýr
oss til að láta tilfinningar vorar í ljós á venjulegan hátt.
Tökum sem dæmi hina almennustu sorg mannkynsins: Maður
nokkur syrgir ástmey sína. Hann grætur, og er hann hefur
grátið út, finnur hann svölun og fró. Nú er ekki víst, að
þetta nægi honum; hann finnur líka þörf á að trúa einhverj-
um vini fyrir raunasögu sinni. Og er hann hefui þannig látið
í ljós sorg sína, finst honum eins og létt sé af sér fargi.
I þriðja lagi, ef maðurinn er skáld, þá yrkir hann kvæði eða
skrifar sögu um sorg sína. Hann lætur hana í ljós á list-
rænan hátt og finnur huggun að því loknu. Þannig létti t. d.
Goethe á hjarta sínu með því að rita „Die Leiden des jungen
Werthers“. — Þarna eru þrjár leiðir til að láta tilfinningar
sínar í ljós; að eins hin síðasttalda er listræn, en allar hafa
þær þó sömu áhrifin á hinn syrgjanda. Að eins í hinu fyrsta
tilfelli huggar það eitt manninn, að hann gaf tilfinningum sín-
um lausan tauminn. Hví nægir það ekki manninum? Svars
við þessari spurningu virðist mér helzt að leita í samúðar-
og félagskendum mannsins. Vér höfum ómótstæðilega þörf
til þess að vera skildir af öðrum mönnum. Vér viljum umfrarn
alt hafa einhvern til að blanda geði við. Vér viljum, að aðrir
taki þátt í gleði vorri og sorg. Maðurinn getur ekki lifað einn
og einangraður. Það, sem huggar því manninn, sem trúir
vini sínum fyrir duldum harmi, er ekki svo mjög það, að
hann lætur í ljós tilfinningar sínar, heldur samúðarskilningur
hans á tilfinningum hins. Hann veit, að vinurinn tekur þátt >
raunum hans.