Eimreiðin - 01.04.1931, Síða 104

208
NÝ SKÁLDSAGA
eimreiðiN
Halldór Laxness er skopteiknari góöur, þegar honum tekst upp, °S
stundum eru þessar skopmyndir hans mjög smellnar. Lýsingar hans 3
samkomum Sáluhjálparhersins eru þannig, aö menn fara ósjálfrátt að bera
þær saman við það, sem Herinn var hér á landi fyrir svo sem aldar-
fjórðungi, og finna fljótt skyldleikann. Todda trunta, kadett í HernuW,
hefur t. d. áreiðanlega átt stoð í veruleikanum, þó öfgakend sé og
harla ófrýnileg hjá höfundinum. Suma sálma Hersins hefur höfundurinn
tekið orðrétta upp, og er ekki nema réttmætt, að Herinn geri tilkall til
þess skáldskapar í bundna máli, sem bókin hefur að geyma. En Laxness
hættir við að verða stundum of ruddalegur. Hann hefur ekki enn Iosað
sig við þann Iöst. Jafnruddalegt orðbragð eins og höf. lætur piltbarnið
Týra, kaupmannssoninn á bláu buxunum, láfa út úr sér við ókunnugt fóH*>
er alllangt fyrir neðan það, sem á sér stað, jafnvel hjá illa uppöldum
götuskríl. Þá hefur og kaflinn um heimsókn mæðgnanna hjá lækni þorps'
ins mistekist. Ætlun höfundar er að gera lækninn skoplegan. Annað ein5
læknisfífl og þessi þorpslæknir Laxness er fæplega til. Hér er því um
skopmynd að ræða, sem gæti verið góð, ef hún kæmi nokkursstaðat
nærri veruleikanum. Því það er svo með skopmyndirnar eins og allar
aðrar tilraunir manna til að tjá öðrum yfirbragð hlutanna, að þær verða
einhversstaðar að hitta til þess að þær hafi nokkurt gildi.
En það eru aðrir kaflar í þessari bók, sem réttlæta höfundinn í au8'
um þeirra, sem enn gera kröfur til íslenzkrar skáldlistar. Þeir menn erU
fleiri en ástæða er til að ætla af sumu því, sem skrifað er um íslenzka hst'
Það er mér fagnaðarefni að finna innan um hjá Kiljan kafla, þar sen]
tekið er óskeikulum listamannstökum á efninu. Vil ég aðeins sem dseff1
nefna frásögnina af skilnaði þeirra Arnalds í Kófinu og Sölku Völku-
í þeim kafla, og víðar, sýnir höf., að hann er gæddur hæfileikum til 3
skilja óspiltar, frumlægar tilfinningar og Iýsa þeim. Samtal þeirra Arnalu
og Sölku Völku er meistaralega látlaust og blátt áfram, sýnir alt í senu'
barnslega einlægni hins sáttfúsa unglingshugar, þverúð og særða tilfinn
ingu stúlkunnar, sem stendur á mótum æsku og fulltíða aldurs, án ÞesS
að geta til fulls gert sér grein fyrir þeirri kend, sem hefur náð völdulU
í hjartanu, — og söknuðinn út af skilnaðinum, sem lesandinn fær ekker
um að vita, hvort er fullnaðarskilnaður eða ekki.
Þeir, sem fylgst hafa með ritferli Laxness, munu ef til vill hafa koni^
auga á það, að með þessari bók er sem aftur sé komið inn á braut þe>
er höfundurinn var á með sögunni Undir Helgahnúk, sem út kom 3t' ,
1924. Höfundinum hefur farið fram að stílþrótti síðan. En rótleysiÖ 1
hugsuninni er líkt og áður. Halldór Laxness er ritfær, en hann veit ek 1
enn um hvað hann á að rita. Hann hefur ekki enn eignast mikilfengl^
viðfangsefni. Hann hefur ekki enn komið auga á hugsjón, sem hann se
reiðubúinn að taka á mófi inn í líf sitt, til þess síðan að bera út á mepa
mannanna í voldugu skáldverki. Þess vegna dylst ekki hversdagsleik1””
á ásjónu þessa afkastamikla höfundar. En þar er þó eitthvað meira;
skygn augu, sem ef til vill fá áður en varir rofið þokuna og séð inn a
einhver þau undralönd, sem mennirnir þrá og þurfa að eignast.
Bókin er prentuð á prýðilegan og svellþykkan pappír, og
frágangur allur hinn vandaðasti, enda er það íslenzka ríkið, sem
útgefandinn. Sv. S.
er