Uppeldi og menntun - 01.01.1992, Síða 49

Börkur Hansen
einstaklingana en samfélagið.17 Kröfur um mat á frammistöðu á Bretlandi má því rekja
til þrýstings frá einstaklingum um að gætt sé eftirlits og upplýsingar veittar um gæði
þess starfs sem fram fer í menntakerfinu. Einnig gætir hér samfélagslegra sjónarmiða.
Að vita - eða vita til að gera betur!
Kogan telur þrjú meginsjónarmið ríkjandi um hver eigi að hlutast til uni mat á
frammistöðu í menntakerfinu. Hann telur að mikilvægt sé að greina þau sundur því
hvert þeirra feli í sér mismunandi skilgreiningu á frammistöðu í skólastarfi sem leiði
til mismunandi vinnuaðferða og útfærslna.18 Fyrsta sjónarmiðið er að hið opinbera líti
eftir frammistöðu í menntakerfinu, t.d. menntamálaráðuneyti, fræðsluskrifstofur,
fræðsluráð, skólanefndir eða skólar. Ein leið felst fyrst og fremst í því að yfirmaður
athugar starfshætti undirmanns og skrifar um það skýrslu til síns yfirmanns samkvæmt
stigbundnum völdum í menntakerfinu. Önnur leið er að hið opinbera meti frammistöðu
skóla með stöðluðum prófum. Annað sjónarmiðið er að mat á frammistöðu sé í
höndum kennaranna sjálfra. Slíkt felur í sér að hver kennari metur sjálfan sig og er
jafnframt metinn af sínum samkennurum.19 Þriðja sjónarmiðið er að umsjón með
frammistöðu sé að mestu í höndum þeirra sem eiga að njóta þjónustunnar og getur það
t.d. gerst með þeim hætti að foreldrar séu í rnjög nánu samstarfi við kennarana sjálfa og
taki mikinn þátt í skólastarfinu.20 í annan stað getur það gerst með þeim hætti að
lögmál markaðarins eru virkjuð og skólarnir gerðir að einkafyrirtækjum þar sem
foreldrar velja skóla efir ágæti þeirra líkt og gerist við val á vörum í verslun.21
I umfjöllun uin ágæti þessara sjónarmiða eða líkana segir Kogan að aukning á
opinberri umsjón, sem hafi tíðkast á Bretlandi um árabil, sé ólíkleg til að gera
frammistöðu í skólastarfi betri. Líklegt er að slík áhersla veki upp andúð kennara og
hafi neikvæð áhrif, og stöðluð miðstýrð próf meti frekar bakgrunn nemenda en að sýna
fram á skilvirkni þess starfs sem fram fer í sérhverjum skóla. Hann segir að
markaðshyggjan geri út á þá hugmyndafræði að hagsmunir einstaklingsins séu fremri
sameiginlegum hagsmunum og geti það leitt til þess að sérhagsmunir verði sterkari
almenningsheill. Slík einstaklingshyggja feli í sér að markmið með menntun eigi að
vera mismunandi og þar með dragi í efa ríkjandi skoðun og hefð að almenningsskóli
eigi að miðla þeim hefðum, normum, gildum og færniþáttum sem samfélagið í heild
þarfnast. Hann segir að mjög nánin þátttaka foreldra í skólastarfinu byggist jafnan á
einkahagsmunum einstakra foreldra og ólíklegt sé að hagsmunir þeirra og faglegir
17 House 1978:205.
Kogan 1986:16, 24. Hugtökin sem Kogan notar yfir þessi sjónarmið eru the model
of public and state control, the model of professional control og the model of
consumerist control.
Sama rit 1986:41-50.
Höfundar nota hugtakið partnership notað til undirstrika eðli samstarfsins.
21 Kogan 1986:51-54. Einkaskólakerfi og innleggsnótukerfi Friedmans er dæmi um
útfærslu á þessari hugmynd. Kerfi Friedmans byggir á þeirri hugmynd að foreldrar
velji skóla eftir eigin óskum og greiði fyrir upp að vissu marki með innleggsnótu
sem þeir fengju með hverju barna sinna frá yfirvöldum. Gæðastýringin, sem felst í að
velja skóla, er þv( í höndum foreldra sjálfra.
47