Uppeldi og menntun - 01.01.1992, Side 50

Börkur Hansen
þættir í skólastarfinu fari alltaf saman. Kogan telur að með því að fagmenn sjálfir hafi
umsjónina með höndum muni það stuðla að skilvirkara skólastarfi, en það fari þó allt
eftir hvernig að verki sé staðið.22 Samkvæmt þessari greiningu getur mat á
frammistöðu í menntakerfinu verið með þrennum hætti. Hver þessara leiða felur þó í
sér áherslu á lokamat frekar en leiðsagnarmat.
Hopkins bendir á að mat á frammistöðu sé fyrst og fremst tilgangurinn með
lokamati og skil milli lokamats og leiðsagnarmats séu oft óljós.23 Telur hann að mat á
skólastarfi hafi lítinn tilgang nema niðurstöðurnar leiði til þess að breytingar séu gerðar
á skólastarfinu, sem stuðli að betri kennsluháttum og meiri árangri og þroska hjá
nemendum. Hann segir að það megi því líta á lokamat eða mat á frammistöðu sem
leiðsagnarmat ef niðurstöðurnar séu notaðar til að leiðbeina um breytingar og þróun á
starfsháttum.24 Samkvæmt þessu sjónarhorni hefur það lítið upp á sig að vita um
frammistöðu, nema tilgangurinn sé að gera betur.
Mat í höndum kennara
Eftir ítarlega samantekt á rannsóknum um skilvirkni skóla segja Reid, Hopkins og
Holly að sá þáttur sem skipti hvað mestu máli um skólastarf sé að ríkjandi sjónarmið
kennara og stjórnenda feli í sér gildismat gagnrýninnar hugsunar.25 Gagnrýnin hugsun,
sem felur í sér að líta yfir farinn veg með augum þess sem spyr áleitinna spurninga um
hvernig gangi og hvar megi bæta, og leiðsagnarmat fara því saman og því er
skynsamlegur valkostur að fela kennurunum sjálfum valdið og ábyrgðina á mati á
skólastarfi. Becher o.fl. benda á að mat í höndum kennara sjálfra sé að mörgu leyti
heppileg leið og með aukinni menntun kennara verði hún einföld og ódýr í
framkvæmd. Ytra eftirlit í formi miðstýrðra prófa og úttekta af sérfræðingum séu dýrar
leiðir, vandasamar í framkvæmd og leiði til aukinnar miðstýringar. Prófin mæli ekki
nema hluta þess sem fram fer í skólum og taki ekki tillit til sérstakra aðstæðna í
hverjum skóla. Úttektir sérfræðinga séu oftast byggðar á takmarkaðri söfnun gagna og
þeir eigi oft erfitt með að setja sig inn í málin á stuttum tíma nema með ærinni
fyrirhöfn og tilkostnaði. Þeir Becher o.fl. undirstrika aftur á móti að kennarar í
skólunum sjálfum séu í bestri aðstöðu til að vita hvað þurfi að gera til að bæta
skólastarfið og hvað komi einstökum nemendum best. Að fela kennurum sjálfum
valdið til að meta og þróa sé vænleg leið sem geri þá ábyrgari og áhugasamari og
starfið verði þeim merkingarbærara.26
Þeir Becher o.fl. benda einnig á að yfirleitt hafi kennarar ekki verið fúsir til að gera
sjálfir kröfur um gæðaviðmið líkt og t.d. læknar og lögfræðingar. Að sama skapi hafi
þeir ekki ástundað að meta starf hver annars. Þetta túlka Becher o.fl. sem
viðurkenningu kennara á þeim skoðunum almennings að fagmennska þeirra sé minni
22 Sama rit, bls. 107-108 og 147-150.
23 Hopkins 1989:16.
2 4 Sama rit, bls. 3.
23 Reid, Hopkins og Holly 1987:115. Hugtakið reflective practice eða endurskoðun og
gagnrýni á ríkjandi starfshætti er hér lagt til grundvallar.
26 Bechero.fi. 1981:75-78.
48
J