Uppeldi og menntun - 01.01.1992, Síða 91

Uppeldi og menntun 1 (1); 89-96
Gudmundur B. Kristmundsson
Matteus á Islandi
Hugleiðing um lítt kannað mál
Pví ad sérhverjum, sem liefir, mun gefið verða, og hann mun hafa gnœgð; en frá
þeim, sem eigi hefir, mun tekið verða jafnvel það sem hann hefir (Matt. 25:29).
Hér að ofan er vitnað í dæmisögu Matteusar guðspjallamanns um ríka manninn sem
fól þjónum sínum að annast fé sitt. Matteus hefur sennilega ekki haft lestur í huga
þegar hann lagði þessi orð í munn ríka manninum en þau hafa nú í seinni tíð fengið
nýja merkingu hjá þeim sem rannsaka lestur og lestrarnám. Fyrst var vitnað til
þessháttar samhengis í grein sem lestrarfræðingurinn Keith E. Stanovich reit um
Matteusarhneigð (Matthew effect) í tímarit Alþjóðlega lestrarsambandsins.1 Greinin
markar nokkur tímamót í umræðu um lestur, lestrarþróun og mun á einstaklingum.
Þar var hugtakið Matteusarhneigð fyrst nefnt á nafn.
Matteusarhneigð má skilgreina sem ákveðna þróun í lestrarnámi sem leiðir til þess
að nemendur skipast í tvo afmarkaða hópa; þann sem er vel læs og hefur góð not af
lestri og hinn sem á erfitt með lestur, þarf að hafa mikið fyrir honum og nýtir hann
ekki sem skyldi. Miklar og margvíslegar rannsóknir höfðu farið fram á mun
einstaklinga í lestri áður en grein Stanovichs birtist og benda niðurstöður margra þeirra
til þess að þessi þróun sé afar augljós þegar litið er á bandaríska nemendur.2 Danir telja
sig sjá merki þess í könnunum að skipting í tvo nokkuð skýrt afmarkaða hópa eftir
lestrargetu hafi farið vaxandi ef miðað er við niðurstöður úr könnunum frá árunum
1974-1984 og þær bornar saman við kannanir frá fyrri tíð.3
Skólamenn í mörgum löndum virðast hafa nokkrar áhyggjur af þessari tilhneigingu
sem virðist hafa farið vaxandi á undanförnum 10-20 árum. Menn spyrja sig því ýmissa
spurninga um hlut kennslu, námsefnis og samfélagsþróunar. Þeirri skoðun vex nú
fylgi að við óheillaþróun beri að sporna og hér sé ekki á ferðinni eitthvert
náttúrulögmál sem ekki verði brugðist við. Svo það sé unnt þarf þó að finna ástæður
fyrir þróuninni og leiðir til að hefta hana.
Danskir fræðimenn telja sig greinilega merkja að Matteusarhneigð sé virkust á
bilinu átta til ellefu ára eða milli þriðja og sjötta bekkjar. Þróunin hjá dönskum
grunnskólanemendum virðist vera sú að bil milli góðra og slakra lesara hafi verið að
breikka og báðir hópar séu fjölmennir. Þrátt fyrir að nokkuð hafi fjölgað í betri
* Stanovich 1986.
^ Sama rit.
^ Jansen og Kreiner 1986.
89