Uppeldi og menntun - 01.01.1992, Qupperneq 181

Jón Torfi Jónasson
Sameinaður - samrœmdur framhaldsskóli22
í lok sjöunda áratugarins fengu fræðsluyfirvöld í Reykjavík Jóhann S. Hannesson
skólameistara til þess að undirbúa stofnun framhaldsskóla sem hugsanlega gæti
sameinað menntaskóla og ýmsar brautir sérskóla. I skýrslu frá 1971 um fjölbrautaskóla
- sameinaðan framhaldsskóla - setur hann fram hugmyndir sem slíkur skóli gæti
byggst á:
Leggja ber áherslu á það, að með sameiningu alls almenns framhaldsnáms í einni
kennslustofnun er ekki aðeins stefnt að hagkvæmara ytra skipulagi heldur umfram allt
að breytingum á innra starfi skólans, er miði annars vegar að því að auka jafnrétti
nemenda og efla lýðræðisleg sjónarmið og hins vegar að því að sinna sem allra best
sérþörfum hvers einstaks nemanda.23
Um sama leyti skilaði nefnd á vegum menntamálaráðuneytisins áliti um „Nýskipan
verk- og tæknimenntunar á íslandi11.24 Þar er einnig lagt til að komið verði á
samstilltum skóla, samræmdum framhaldsskóla. Nefndin taldi það vera „einn helsta
gallann á núverandi skólakerfi að |...] ólíkar námsbrautir og skólar á sama eða
sambærilegu skólastigi eru of einangruð hver frá öðrum og viðurkenna ekki sem skyldi
námsþætti eða námseiningar hver annarra"25 og beindust tillögur nefndarinnar að því að
auka tengslin í framhaldsskólakerfinu. Auk þess vildi nefndin flytja „verklega hluta
iðnnámsins inn í iðnskólana“.26 Þetta var ekki samræmingaratriði en til þess að losna
við ýmsa annmarka lærlingakerfisins átti hreinlega að leggja það af. Þetta skiptir
töluverðu máli í þeirri togstreitu sem þarna fer að koma í ljós á milli starfsnáms og
almenns náms og nánar verður vikið að hér á eftir.
En á hvaða grundvallarhugmyndum átti nýr samræmdur skóli að byggjast? Hér verða
nefndar þær helstu og gerðar stuttar athugasemdir við hverja.27 Skólanum er meðal
annars ætlað að tryggja réttinn til þess að skipta um skoðun með því
að binda enda á það, að nemendum sé við ákveðinn aldur skipað í skóla, þar sem þeir
eru í eitt skipti fyrir öll útilokaðir frá tilteknum námsbrautum.
Þetta er sama reglan og kom fram í greinargerðinni með fræðslulögunum frá 1946.
Skólinn átti að vera settur saman úr fjölmörgum brautum en þær áttu að vera þannig
skipulagðar að flutningur á milli þeirra væri auðveldur. Þetta voru ntjög mikilvæg rök
““ Stefán Ólafur Jónsson, deildarstjóri í menntamálaráðuneytinu, hefur sagt mér (apríl
1992) að í umræðu unt þróun framhaldsskólans um og eftir 1970 hafi nokkuð verið rætt
hvort nota ætti orðið „sameinaður" frekar en „samræmdur" framhaldsskóli. 1 2. gr. laga
um gagnfræðanám frá 1946 var vísað til samræmdrar námskrár. Málið er skilið eftir
óafgreitt með því að nota heitið „fjölbrautaskóli".
2 2 Fræðsluskrifstofa Reykjavíkur 1971:12-13.
24 Menntamálaráðuneytið 1971.
25 Sama rit, bls. 1.
26 Sama rit, bls. 61.
27 Stuðst verður við skýrslu Jóhanns S. Hannessonar (Fræðsluskrifstofa Reykjavíkur
1971). í skýrslu verk- og tæknimenntunarnefndarinnar frá sama ári er skilgreiningin að
ýmsu leyti tæknilegri (sbr. Menntamálaráðuneytið 1971:2).
179