Uppeldi og menntun - 01.01.1992, Síða 280

V
Sigurður Júl. Grétarsson
Það má því efast um gildi þeirrar stefnu Kennarasambandsins „að mat á skólastarfi
eigi að vera í höndum kennara sjálfra og annarra starfsmanna skóla.“17 í fyrsta lagi hafa
kennarar ekki tíma til allra þessara verka. í öðru lagi hafa þeir takmarkaða þjálfun til
þeirra. Og í þriðja lagi er ekki eðlilegt að fólki sé sífellt gert að meta árangur af eigin
vinnu. Það er ósanngjarnt og óeðlilegt. Ég tel því að verulegur hluti þeirrar matsvinnu
sem krafist er í skólum hljóti að vera á ábyrgö annarra en kennara en í náinni samvinnu
við þá. Og rétt er að geta þess að í tilvitnaðri stefnu er sagt um matið að einnig sé
„hugsanlegt að fela það öðrum sem skólastarfinu tengjast".18
Það er útilokað að sérhver kennari geti orðið fullnuma í mælingaraðferðum og mati
á skólastarfi. En aukin kennsla í aðferðafræði og í mælingum í almennu kennaranámi
yrði vafalaust til bóta og kæmi fram í fjölbreyttara námsmati en nú er. Þar mætti bæði
hyggja að gerð hlutlægra mælitækja og að almennri aðferðafræði. En það er líka alveg
ljóst að nauðsynlegt er að stórauka fjölda kennara og annarra þeirra sem stunda
framhaldsnám erlendis í námsmati og í mati á skólastarfi. Einnig þurfa kennarar og
yfirvöld í skólum að kalla til liðs við sig hæfa rannsóknarmenn með ólíkan bakgrunn
til þess að vinna að verkefnum á þessu sviði. Hér er ég ekki að biðja um að vísinda-
mönnum og sérvitringum sé hleypt lausum í skólakerfinu í nafni aukinna rannsókna.
Samtök kennara og yfirvöld menntamála þurfa ekkert að stofna til akademísks frelsis á
þessum vettvangi. Þvert á móti er rétt að skilgreina allnákvæmlega fjölmörg verkefni
sem þarf að sinna í íslenskum skólum. Síðan þarf að semja við kunnáttumenn um að
vinna þessi verk og hvetja dugandi námsfólk til þess að sérhæfa sig á nauðsynlegum
sviðum til að efla þau í framtíðinni.
Mikilvœg verkefni
Hér er enginn kostur á því að telja upp öll þau verkefni sem skólamönnum væri
sérstakur akkur í að vinna. Og því síður er unnt að gera grein fyrir hvaða aðferðum
þyrfti að beita enda er það ekki eins manns verk. Hér freista ég þó þess að nefna nokkur
verkefni sem kennarar ættu að eiga frumkvæði að.
Fyrst er mikilvægt að auðvelda kennurum að sinna þeim skyldum sem lagðar eru á
herðar þeim í námsmati. í grunnskólanum þarf að stórauka gerð staðlaðra kunnáttu-
prófa, fyrst í lestri, stafsetningu og stærðfræði, og síðan í öðrum greinum á borð við
samfélagsfræði. Nú er sáralítið í notkun af þessu tagi nema hraðapróf í lestri sem þó
mæla ekki framfarir nema fyrstu þrjú til fimm skólaárin. Hvert próf ætti að taka til
kunnáttu á vel skilgreindu sviði fremur en að meta almenna hæfileika og ætti að gefa
vísbendingu um hvar nemandi væri staddur með tilliti til skilgreindra krafna. Hvert próf
mætti því leggja fyrir börn á ólíkum aldri. Slík próf auðvelda kennurum mjög að átta
sig á getu nemenda, til dæmis í byrjun skólaárs eða þegar vafi leikur á getu. Einnig þarf
að stuðla að gerð greinandi kunnáttuprófa með tilliti til sérkennslu.
Stöðluð kunnáttupróf mætti Ifka nota til að meta árangur af tiltekinni kennsluaðferð
og þau gæfu möguleika á að afla mikilvægra upplýsinga um þróun milli ára en enginn
mælikvarði er nú til á breytingar á árangri milli árganga, hvað þá á langtímaþróun.
17 Skólastefna 1990:28.
' ^ Sama rit, bls. 28.
278