Uppeldi og menntun - 01.01.1992, Qupperneq 282

Sigurður Júl. Grétarsson
mun og honum sinnt fremur en að hann sé hunsaður. Áherslan á að forðast sjúklegan
meting má ekki snúast upp í það að breitt sé yfir allan einstaklingamun og látið sem
hann sé ekki fyrir hendi.
Þá þarf að vinna ötullega að því að meta árangur af kennslu og kennarastarfi.
Hvernig eru samskipti kennara og nemenda þar sem best gengur? Hvað mótar þau? Er
hægt að nýta slíka vitneskju til þess að bæta kennslu annars staðar? Hvaða kennslu-
aðferðir duga best? Slíkar upplýsingar eru tiltækar úr erlendum rannsóknum en þær
koma ekki í stað íslenskra rannsókna. Það er álíka vonlaust að ætla kennurum sjálfum
að safna slíkum upplýsingum og vinna úr þeim og að ætla íþróttamönnum að skrá
staðtölur og upplýsingar um eigin leik á meðan hann færi fram.
Mikið starf er óunnið í að meta formlega árangur af skólastarfi. Hvert er gagnið af
hefðbundnum og ráðsettum kennslugreinum? Hvernig skilar til dæmis stærðfræði-
kennsla sér úti í lífinu sjálfu? Ekki er síður þörf á vandaðri aðferðafræði þegar nýtt
námsefni er þróað. Hvernig nýtist kennsla í mannréttindum, jafnréttisfræðslu, kyn-
fræðslu, skyndihjálp og umferðafræðslu? Hér er ekki látið að því liggja að þarna sé um
gagnslausar nýjungar að ræða. En við hverju búast menn? Hvernig er hægt að athuga
hvort fræðslan nái tilgangi sínum? Athuganir af þessu tagi ættu að vera eðlilegar og
átakalausar og gerðar í samráði við kennara sem hljóta að veita slíkum athugunum
verðskuldaða athygli. Upplýsingar eiga að vera uppbyggilegar og auka heilbrigðan
metnað. Þær eru grundvöllur fagmennsku, andstaða trúgirni og hugsunarleysis.
Samfélag kennara, sem byggir störf sín á vitneskju og þekkingu, hlýtur því að ganga á
undan í kröfu um að geta grundvallað starf sitt á þeim grunni.
Algengur misskilningur
Margir hafa haldið einhverju svipuðu fram og hér er gert. Og auðvitað er hlutlægri
aðferðafræði nú þegar beitt í ýmsum greinum í íslenskum menntamálum þótt ekki sé
það í þeim mæli sem hér er mælt með. Það sem kann að vera nýtt er að ráðleggja
kennurum að taka frumkvæði í því að stuðla að rækiiegum athugunum á árangri af
kennarastarfi og helst að fela það fólki utan eigin raða. Að berjast fyrir því að auka stór-
lega slíka vinnu í skólakerfinu kostar auðvitað sitt. En þá mun grundvöllur kennara-
starfsins verða skýrari, virðing fyrir því aukast og þar með líklegra að þessi mikilvægu
störf verði metin að verðleikum.
Sjálfsagt skortir verulega á að nægilega skýr grein hafi verið gerð fyrir þeim
hlutlægu mælingum sem mér hefur orðið tíðrætt um. Málsbæturnar eru þær að ekki er
unnt í nokkurra síðna grein að rekja þessa aðferðafræði; það kostar að öllu jöfnu
nokkurra ára nám að ná tökum á henni. En að lokum skal hugað nánar að nokkrum
atriðum sem algengt er að komi til tals þegar minnst er á hlutlægar mælingar í
skólastarfi. Það er gert með því að bregðast við þremur spurningum sem stundum
heyrast og byggjast allar á misskilningi.
1. Mismunar hlutlœgt matfólki? Er það ekki oft ómannúðlegt?
Nei, þvert á móti! Hlutlægt mat er forsenda þess að mismuna ekki fólki, forsenda þess
að vita hver staða hvers og eins er svo hægt sé að taka tillit til hennar. Skólar bregðast
ekki eins við öllum börnum og þeir eiga ekki að gera það. í skólum eru teknar mjög
280