Búnaðarrit - 01.06.1927, Side 12

226
BÚNAÐARRIT
aldrei veriö stór nje sjerlega góð og aöeins 30 hundr.
að eldfornu mati1). Þær hafa að líkindum verið á fóðr-
um eða leigustöðum, sem þá var orðinn mikill siður. —
Áður en lengra er farið í að athuga búfjáreign auðugra
manna og kirkjustaða þykir mjer rjett að minnast nokkuð á
kúgildaleiguna og lánsveitingar manna á þessum tímum.
Það er til skýringar á ýmsu því, sem hjer fer á eftir
um búfjáreign einstakra manna og stofnana í landinu.
Búfjenaðnr á leignjörðnm. Samkvæmt lögum Grá-
gásar2) máttu menn lána hver öðrum búfjenað og taka
ieigu eftir. Lögleigan var til forna einn eyrir af hverj-
um tíu aurum, eða 12 álnir af hundraði (120 áinum).
Og í Jónsbók segir svo: „Nú af því, að í þessu landi
þurfa margir við leigufje að hjálpast, því skal engi dýrra
selja málnytukúgildi á leigu en 2 fjórðunga smjörs, eða
ala 4 lömb eftir kúgildi og ábyrgjast sem fúlgufje —
ella leysi 12 álnum vaðmáls, ef smjör er eigi til o. s.
frv.3 4).
Þessi leigumáli á búfje, samkvæmt Jónsbókarlögum, er
í samræmi við eldri lög: „Maður skal eigi selja fje sitt
dýrra á leigu en 10 aurar, sem eyri til jafnlengdar,
hvaða fje sem er1). Það er ætlast til þess í lögunum
að leigan sje goldin í smjöri ella í vaðmálum. Tveir
smjörfjórðungar jafngiltu 12 álnum vaðmáls. Var leigan
því 10%> — tíu af hundraði.
En þegar kom fram á 14. öld hækkaði smjörið í
verði móts við vaðmálin án þess vitað verði fyllilega
um orsakir til þess. Þó má giska á, að smjörframleiðsl-
an í landinu hafi verið of lítil. Smjörát hefir líklega
aukist þegar byggræktin í landinu lagðist niður og
minna var flutt inn af útlendu mjöli. En að sama skapi
1) Johnsens jarðamat, 218.
2) Grágás. Hafnarútg. I. 390, 427.
3) Jónsaók, Akureyri, 196.
4) Grágás, Hafnarútgáfa I. 390.