Búnaðarrit - 01.06.1927, Side 13

BÚNAÐARRIT
227
átu íslendingar meira af harðfiski, viíbitsfrekum. Og það
má sjá af nokkrum fornum kaupsetningaskrám að smjör
hefir verið flutt inn í landið á 15. og 16. öld, og var
það ódýrara og verra smjör en það íslenska. Hvenær
þessi smjörinnflutningur hefir byrjað verður ekki vitað.
En á 17. öld, þegar ásauðabúin verða alment stærri en
áður, fara íslendingar að selja dálítið af smjöri til Dana.
Frá því á 14. öld og fram á vora tíma hafa tveir
fjórðungar af smjöri verið jafngildir 20 álnum á lands-
vísu. Kúgildaeigendur græddu á þessu og fengu þannig
162/3°/o í vexti af búfje því er þeir áttu á leigustööum.
Enginn vildi lengur kjósa 12 álnir vaðmáls eftir kúgild-
ið heldur 2 smjörfjórðunga. Lögin gera þó ekki ráð fyr-
ir hærri leigu en 12 álna gjaldi. Það var að fara í kring-
um lögin kænlega, að ekki var tekið tillit til þessa
gamla ákvæðis í Grágás og Jónsbók þegar smjör hækk-
aði i verði eða hlutfallið milli smjörs og vaðmála rask-
aðist.
Af þessu má skilja, að margir vildu eignast, mál-
nytu(pening) til þess að leigja hann og fá 10—16a/s°/o í
vexti. Þessir háu vextir voru ein af aðalorsökunum til
þess að klaustrin, stólarnir og margar kirkjur áttu svo
mikinn búfjenað á miðöldunum. Efnaðir bændur lögðu
einnig fyrir sig þennan gróðaveg. Það mun fyrst hafa
byrjað á 12. öld, að menn fóru að sækjast mjög eftir
málnytupeningi til þess að hafa hann á leigustöðum. En
þessi fjárgræðgi manna óx mjög á 14. og 15. öld. Þá
lögðu margir fje sitt í jarðeignir og málnytupening, eins
og menn nú leggja það i ýms gróðafyrirtæki eða á
banka. Þá voru engir bankar til í landinu. En auðugir
bændur, klaustrin og biskupsstólarnir höfðu með hönd-
um einskonar bankastarfsemi. Til þeirra leituðn ungir
menn um lánsfje, er þeir vildu reisa bú, en áttu engan
eða of lítinn bústofn sjálflr. Og þeir bændur, sem ekki
höfðu efni eða orku til þess að auka bú sitt, tóku mjög
búfjenað á leigu. Þetta má sýna með nokkrum dæmum.