Morgunn - 01.06.1981, Síða 10

8
MORGUNN
stund og sagði síðan: „Nei, sko klárgreyið. Einkennilegt hvað
hann stendur grafkyrr og hreyfingarlaus niðri á sléttunni“.
Þá hefur hún víst séð eitthvað út úr mér og farið að athuga
nánar eða sýn hennar hefir breytzt allt í einu eins og mín
áður. „Hvaða vitleysa er þetta í þér, drengur? Þetta er ekki
hestur, heldur hundur“.
Sálfræðingar þekkja vel svona dæmi. Ég hefi séð í sál-
fræðiritum myndir, sem stundum sýndu kjúklinga og stund-
um kanínur, stundum kúlu og stundum holu, og í kennslubók,
sem notuð er til fermingarundirbúnings, er mynd, sem bæði
getur verið af ungri stúlku og gamalli konu. En hvað lærum
við af svona dæmi, eins og þvi, sem ég nefndi um hestinn
og hundinn?
Við lærum að minnsta kosti tvennt. I fyrsta lagi, að línur
og form, sem verka á auga mannsins, má túlka á fleiri en
einn veg. MaSurinn sjálfur leggur inn í mynclina merkingu
hennar. T öðru lagi sannar dæmið, að túlkun skynmyndarinn-
ar fer eftir hugarheimi mannsins, jafnvel þótt hann verði að
einhverju leyti fyrir áhrifum frá öðru fólki, eins og móðir
min. Þegar ég nefndi hestinn, var hún þegar reiðuhúin til að
sjá hest, en ekki hund. Hún treysti skynjun minni og sann-
sögli. Þegar hún var orðin laus undan þeim sefjunaráhrifum
og fór að túlka myndina sjálf, fylgdi hún ekki lengur mínum
bendingum. Nú skulum við hugsa okkur, að ég hefði sagt við
hana, að ég sæi ljón niðri á túni. Þá veit ég fyrir víst, að hún
liefði aldrei séð ljón þar sjálf, af þeirri einföldu ástæðu, að
ijón gengu ekki um túnin á Djúpavogi, eins og hestar og hund-
ar gerðu stundum. Hestar og hundar voru innan hennar hug-
arheims, en ekki ljón. Hún sá hest, af því að hún trúði á til-
veru hestsins, en hún hefði ekki séð ljónið, af því, að hún trúði
ekki á það í því umhverfi sem hún og ég vorum i. Þetta getur
vakið þá spurningu, hvernig huldufólkssýnunum hafi verið
háttað áður fyrr. Trúðu menn á huldufólk af þvi, að þeir sæju
það, eða sáu menn huldufólk, af því að þeir tryðu á það?
En hvað kemur þetta við trúnni á hið yfirnáttúrlega? Segj-
um sem svo, að raunvísindamanni sé skýrt frá kraftaverki,