Saga - 1968, Side 152

148
RITFREGNIR
og sjósóknaraefni. Þess er að vísu getið, að hann hafi föndrað við skáld-
skap og langað í menntaskóla, en sterk þrá knýr hann ekki að öðru
marki en því að komast áfram. Hann er ekki af þeim viðkvæma stofni,
sem þarfnast sérstaks umhverfis til þess að ná þroska, heldur getur
hann dafnað jafnt meðal þangs og rósa. Hann verður snemma fast-
heldinn og kappsfullur og neytir tanna til þess að innbyrða maríu-
fiskinn. Varla sést hann fyrir nema í björgum; hann er lofthræddur.
Þess getur hvergi í frásögn þeirra Þórbergs, að Einar Sigurðsson hafi
verið féglöggur í uppvexti. Það kann að vera þjóðsaga, sem hefur gert
hann að Einari rika, en Sveini á Egilsstöðum varð það á að gefa hon-
um það nafn til hnjóðs og einn af samþegnum Einars í Vestmannaeyj-
um, Helgi Benediktsson, henti það kenningarheiti á lofti og sá um, að
það festist.
Einar tekur lesanda fyrst inn í heim, sem er skyldari fornöld-
inni en veruleik þeim, sem umlykur Eyjar nú. Einar kemst vitanlega
ekki hjá því að verða smali eins og aðrir Islendingar fæddir fyrir
1920, og margir jafnaldrar hans eða yngri menn standa öðrum fæti
enn í veröld, sem var og kemur aldrei aftur. Segja má, að oft hafi
þeim heimi fyrr verið lýst í bókum: — Það var lengi vel ein skilvinda
i Eyjum, skilvinda hreppsins, og menn standa í biðröð við hana með
mjólkurlöggina sína.
Einar er skyggn, frásögn hans myndræn. Bókin er 280 síður og lop-
inn ekki teygður, og þó hún sé eins hæggeng og tímabilið, sem hún
fjallar um, eru setningar knappar og frásögnin æsileg á stundum.
Auðvitað ber málfar bókarinnar merki þess, að Þórbergur Þórðar-
son stýrir þar penna. Það er hann, sem agar og temur gæðinginn
Einar Sigurðsson. Þeir standa báðir fótum í tvennum veröldum, eru
tvívitulir að skaphöfn og verða að gera okkur ljóst hið horfna til að
geta skýrt fyrir okkur og framtíðinni, í hverju hin miklu kynslóða-
skipti 20. aldar eru fólgin. Gildi bókarinnar og langlífi er ekki einkum
fólgið í því, að hún leiði okkur um óþekkt plön horfins veruleika, held-
ur felst það i vísindalegri nákvæmni i lýsingum, nærfærnum skilningi á
mönnum, myndum af atburðum og þórbergskri fágun. Þórbergur er
visindamaðurinn meðal íslenzkra rithöfunda, rannsakandinn, en jafn-
framt prettakarlinn. Þeir Einar fylgja okkur um hvern krók og kima
bæjarins á Heiði, en ekki vegna húsakynna, heldur vegna mannlífs,
sem þar var. Stofulýsingin er ógleymanleg, því að hún er umgerð um
alskeggjaða erfiðismenn kringum borðið, þar sem þeir sitja og stjórna
hreppnum. 1 piltastofunni birtist sá ástfangni, semur skáldverk, kennir
esperantó og nær í stúlkuna.
Lesandinn uppgötvar Eyjar í félagi við greindan ungling, sem er
ekki kominn á raupsaldur, þegar hann leysir frá skjóðunni. Okkur er
boðið í ferðalög um þær og kringum þær. Þar iðar allt af lífi, fornu
og nýju, virkilegu og Imynduðu. Heilagur andi má meira að segja
vera að því að birtast Einari Sigurðssyni á fermingardaginn hans. en
á dálítið rúmhelgsm hátt.
Báðir hafa þeir Þórbergur alizt upp með fornaldarfólki, annar er
jafnvel sonur víkings. Söguhetjan er Sigurður Sigurfinnsson, sem her-