Saga - 1968, Side 156

152
RITFREGNIR
Bergsveinn Skúlason: Um annes og eyjar II. Fróði. Reykjavik
1967.
1 fyrri tíð voru Breiðafjarðarbyggðir með lífvænlegustu héruðum
landsins. Þróaðist þar sérstætt atvinnulíf, enda stóðu flest bú bæði
til lands og sjávar. Atvinnubreytingar 20. aldar hafa sneitt þar víða
hjá garði og fólkið flúið af hólmi, en fornar lifsvenjur lent í glat-
kistunni.
Bergsveinn Skúlason er einna afkastamestur þeirra, sem safnað
hafa breiðfirzkum fróðleik og gefið út. Hann hefur á fáum árum
sent frá sér 5 bindi af því efni, og er þetta hið síðasta þeirra.
Bókin greinist í fjóra þætti. Fyrst er ferðasaga um Barðastrandar-
sýslu 1956. Sú frásögn er heimild, þótt hún teljist ekki að öllu leyti
sagnfræði. Höfundur áir lengst á þremur stöðum: i nágrenni Skorar,
Vatnsfirði og Gufufirði. Það er forn hefð að harma Eggert Ólafsson
í Skor, en yfir staðinn gnæfir Stálfjall. Á styrjaldarárunum fyrri
var þar unninn surtarbrandur. Það hefði verið þakkarvert, ef Berg-
sveinn hefði fjölyrt minna um Eggert, en meira um fyrnda sögu
námuvinnslunnar. — Ekki telur hann trúlegt, að kvikfé Hrafna-
Flóka hafi fallið af harðindum í Vatnsfirði, heldur líklegra, að það
hafi sloppið til fjalla úr prísundinni. — 1 Gufufirði rifjar hann upp
minningar um fjárflutninga eyjamanna, staldrar við akurtröðina
á Skálanesi og rústirnar á Melanesi við Þorskafjörð. Þær telur Berg-
sveinn vera papatættur, en öllu líklegra mun, að hér sé um leifar
af verstöð að ræða. Helztu heimildir um útgerð í Þorskafirði eru þjóð-
saga ein og Ferðabók Olaviusar (II. bls. 248), en þar segir, að haustið
1774 hafi menn fengið 300—400 þorska til hlutar úr Þorskafirði og
nágrannafjörðum frá októbermánuði til desemberloka. Margt getur
valdið þvi, að fiskur hafi lagzt frá, þótt þarna hafi verið sæmilegasta
verstöð í eina tíð. Fleiri atriði ferðasögunnar eru athugasemdaverð,
en hér linnir.
Annar þáttur fjallar um nokkrar afskekktustu eyjarnar á Breiða-
firði, og saga mannlífs þar er rakin í stórum dráttum. Stórhugur hefur
einkennt ýmsa ábúendur þeirra. Þeir hafa ráðizt í miklar framkvæmd-
ir, og prýða myndir af tveimur þeirra bókina. Nú gerist þar engin
saga framar.
Þriðji þáttur fjallar um mannlifið á eyjunum, eins og því var skip-
að árið um kring. Bergsveinn er eyjamaður sjálfur og hinn mesti
fengur að þeim þáttum islenzkrar menningarsögu, sem hann rekur.
En betur má ef duga skal. Þá væri vel, ef Bergsveinn vildi skrifa
rækilegri lýsingu á atvinnuháttum og tækjum eyjamanna.
Lokaþátturinn eru nokkrar minningagreinar um breiðfirzkt fólk.
Um annes og eyjar er mesta merkis- og myndarbók.
Lýður Bjömsson.