Saga - 1993, Blaðsíða 25

KEMUR SÝSLUMANNI [ÞAÐ] NOKKUÐ ...?'
23
IV
Skagfirðingar litu greinilega svo á, að krafa þeirra um aukið vald
sveitarstjórna væri nátengd sjálfstæðisbaráttu íslendinga. Grímur
amtmaður var afhrópaður undir slagorðunum „Lifi þjóðfrelsið! Lifi
félagsskapur og samtök! Drepist kúgunarvaldið!"44 Embættisvaldið
var útlent og því hlaut takmörkun þess að stuðla að þjóðlegri stjórn í
landinu. Sjálfstæðishetjan Jón Sigurðsson var þó á allt annarri skoðun.
I tilefni af frestun þjóðfundar árið 1850 (og sennilega í ljósi reynsl-
unnar af Norðurreið og öðrum uppþotum gegn embættismönnum
um svipað leyti) birti hann grein í Nýjum félagsritum, þar sem hann
hvatti til þess að fólk sýndi embættismönnum fulla virðingu. „Minn-
ist þess," sagði hann landsmönnum sínum, „að embættismenn eru
settir til að gæta laganna, og þegar þeir koma fram í laganna nafni, þá
óvirðir sá lögin sem óvirðir þá, en með lögum skal land byggja en
með ólögum eyða."45 í augum Jóns var ekkert samhengi á milli and-
stöðu við miðstjórnarvaldið og baráttunnar fyrir íslenskum þjóðrétt-
indum. Þvert á móti vildi hann efla íslenska miðstjórn, Reykjavíkur-
valdið, jafnframt því sem hann barðist fyrir sjálfsákvörðunarrétti
þjóðarinnar í eigin málum. Að hans mati var takmarkið með sjálf-
stæðisbaráttunni alls ekki að varðveita hefðir íslensks bændasamfé-
iags, heldur að reisa íslenskt þjóðríki á grundvelli nýrra hugmynda
um ríkisvald og stuðla þannig að auknum framförum og hagsæld í
landinu. Jón Sigurðsson hélt því Reykjavík fram sem aðsetursstað al-
þingis gegn eindregnum óskum um að alþingi kæmi saman á hinum
i'elga stað Þingvöllum. Þessi niðurstaða var byggð á rökum „skyn-
semi og forsjálni", skrifaði Jón, þar sem hann gat
ekki skilið, hvernig ísland geti komist á nokkurn varanlegan
velgengnis fót, né íslendingar þolað, eða haft gagn af til lengd-
ar að njóta þjóðarréttinda, án þess að á landinu sjálfu sé inn-
lendur stofn (eður Centrum), bæði í stjórn, lærdómi, menntum
og handiðnum; en til þess þarf að vera einhverr sá aðalstaður,
að öll framför landsins og menntan, sú er sambýður þessari
öld og hverri enna komandi, megi safnast á, og útbreiðast
þaðan og viðhaldast á íslandi.
Ólafur Oddsson, „Norðurreið Skagfirðinga", bls. 29.
45 "Til íslendinga," Ný félagsrit 10 (1850), bls. 159-160.