Saga - 1993, Blaðsíða 216

214
RITFREGNIR
bókar í bland við tilvísanir í aðrar bækur og ekki strax augljóst hvenær hvað
er á ferð. Hann sýnir að kirkjan ætti jafnvel að bera nafn Þórðar biskups
Þorlákssonar sem lagði til um þriðjung byggingarverðs en í móti kann að
koma að hann gerði sér grafhýsi undir kirkjunni vandað en Brynjólfur fannst
aldrei við fornleifarannsóknina né bækur hans. Brynjólfskirkja hefur kostað
um átta hundruð hundraða sem er verð um 40 meðaljarða. Hún var að falli
komin rétt fyrir 1800 og bað Hannes biskup þá leyfis til að selja margt af því
sem hann taldi ónothæft. Aður hafði Brynjólfur selt margt af gripum mið-
aldakirknanna. Eitthvað af timbrinu mun hafa prýtt fjárhús og fjós Sunn-
lendinga (bls. 227).
Víkur nú sögu að kirkju Gísla Jónssonar biskups en hún stóð fyrst eftir
siðaskipti. Sú umræða snýst meira eða minna um form miðaldadómkirkna á
Islandi og mjólkar Hörður nú svo um munar. Sífellt verða þó heimildir rýrari
eftir því sem fjær dregur í sögunni. Hér verða tilvísanir flóknarí enda margar
heimildir af Þjóðskjalasafni og er stundum vísað til með talnakerfi aftanmáls
og stundum inni í texta og stundum innan bókar. Skammstafanir eru ekki
skýrðar og er því vart nema fyrir innvígða að vita hvað D.l. III (sjá bls. 233)
er þegar það er síðan undir Islenskt fornbréfnsnfn í heimildaskrá (bls. 309) eða
þegar vitnað er í Árbækur Espólíns (bls. 234), sem svo eru settar undir Jón
Espólín, íslnnds nrbækur (bls. 309), svo dæmi séu tekin af handahófi. A bls.
233-34 er latnesk tilvitnun úr Brevis Commentnrius sem svo er ágætlega þýdd
yfir á íslensku en engin skil á milli latneska hlutans og hins íslenska. En þetta
rýrir ekki vandvirkni höfundar í því að lýsa kirkjunni og hann gerir það i
senn myndrænt og með frásögn þó stundum skrensi hann á mörkum fræði-
mennsku og skáldskapar eins og á bls. 265-67 þegar hann leiðir okkur til
kirkju og messuhalds rétt eins og hann hafi komið við í Skálholti skömmu
fyrir siðaskipti. Á bls. 267 er svo tafla sem ber saman stærðir ýmissa kirkna
en þar mætti Skálholtskirkja einnig vera sett með til samanburðar.
í þessum kafla gerir Hörður módel að kirkju sem kalla mætti íslenska
dómkirkju miðalda og yfirfærir það á Hólakirkjur og eldri Skálholtskirkjur a
næstum of einfaldan hátt.
Ögmundarkirkja er talin upphaf miðaldakirkjugrunnsins sem Christie gróf
út og Hörður notar sem grunn Gíslakirkju. Nú styttast kaflarnir enda orðið
minna um mat að moða úr. Árnakirkja (1310-1527) fær meira pláss en kirkja
Ögmundar enda stóð hún undrastutt (1527-1567). Ýmsar lýsingar kaflans
eru magnaðar, t.d. á bls. 273 þar sem lýst er bruna kirkjunnar árið 1527. Skur
sem féll slökkti loga kirkjunnar er hún var að mestu brunnin, en þar er tekið
sem viðmið um hve lengi sú skúr stóð að hún stóð svo lengi sem það tók 30
menn að drekka út hálftunnu (100 1?) sem aldrei stóð á haninn! og að vindu-
stokkurinn sem notaður var til að hífa með það sem þurfti við byggingu
kirkjunnar hafi einnig verið notaður sem höggstokkur! Þá er það eftirtektar-
vert, þegar litið er til auðsöfnunar kirkjunnar, hvernig biskupar hafa gengið
með betlistaf um allar sveitir til að reisa nýja kirkju s.s. Árni biskup gerði
þegar hann lét reisa sína og lofaði mönnum fjörutíu daga afláti sem legðu við
til kirkjunnar (bls. 281).
Úr þessu fer að grynnka verulega í heimildasarpinum og gerir höfundur