Saga - 1993, Blaðsíða 247

RITFREGNIR
245
borgaralegra lifnaðarhátta þessa tíma og áttu því langt í Iand með að ná til
fjöldans upp til sveita. Um þetta hefði mátt fjalla miklu nánar og muninn á
annars vegar umbúðum réttindanna og innihaldi þeirra. Seinna er sagt frá
því uppgjöri sem átti sér stað meðal kvenna þegar Ingibjörg H. Bjarnason
þingmaður gekk til liðs við íhaldsmenn (bls. 201), en það var dæmi þess að
stéttarvitundin sagði líka til sín meðal kvenna og innihald réttindapakkans
skipaði konum í flokka.
Þá hefði mátt gera meira úr þeim hugmyndafræðilega mun er var milli
Bríetar og annarra kynsystra hennar. Bríet vildi fremur stofna sjóð til að
styrkja stúlkur til mennta en að sameinast um góðgerðastarfsemi með öðrum
konum. Bríet varð að láta í minni pokann og studdi seinna heilshugar Land-
spítalabygginguna (bls. 199), en það sem vekur athygli hér er að það að safna
fé til spítalabyggingar var eðlilegt framhald fyrir konur er áður höfðu starfað
að góðgerðamálum í ýmsum félögum. Konur höfðu nefnilega oftar en ekki
beitt sér í nafni góðgerða eða aðstoðar og náð þannig bæði að hafa áhrif og
að ná málum sínum fram. Segja má að í lok 19. aldar hafi góðgerðir verið ein
af fáum „lögmætum" aðferðum kvenna til að hafa pólitísk afskipti. Ragn-
heiður vitnar til Sigríðar Th. Erlendsdóttur sagnfræðings um að hið þéttriðna
net fjölskyldna og vinabanda kvenna í Reykjavík hafi skipt miklu máli og
komið fram bæði í samvinnu og samheldni um mörg mál (bls. 199). Þetta er
gífurlega mikilvægt í allri sögu kvenna og kemur á vissan hátt pólitískt skýr-
ar í ljós eftir að þéttbýlismyndun er hafin í landinu. í dreifbýlinu höfðu fjöl-
skyldu- og ættarbönd sama hlutverk en við eygjum verr þau tengsl og áhrif
kvenna. Spyrja má hvort bæjarsamfélagið hafi kannski veitt konum greiðari
aðgang að völdum í gegnum fjölskyidu og vinabönd en gamla sveitasam-
félagið.
Setja hefði mátt meira efni úr bókinni í samhengi við ofangreindar áhrifa-
leiðir kvenna. Sem dæmi mætti taka tilvitnun eina úr kaflanum „Það er nú
svona að vera kona" (bls. 40-41). Símon birtir viðhorf úr fyrirlestri Gests
Pálssonar, til fréttaflutnings kvenna, og segir þar að konur eldri en fimm-
tugar „rækju fréttaburð sem atvinnu". Háð um slúðurkerlingar notar Símon
kannski einna helst til gamans, en séð í ljósi rannsóknar Sigríðar Th. Erlends-
öóttur mætti túlka viðhorf Gests á marga vegu. Voru karlar pirraðir út í
„slúðurkerlingar" af því þær í krafti síns fréttaflutnings gátu hliðrað til sög-
um og þar með haft býsna mikil völd yfir körlum? Er þetta bara eitt dæmi af
mörgum um hlutverk kvenna í félagslegu samhengi manna á millum og
þátttöku þeirra og áhrif á þjóðlífið? Ef við endurlæsum heimildir skipulega
með þetta í huga er spurning hvort ekki kæmi í ljós að víða er staða kvenna
ekki bara sú sem við lesum bókstaflega af spjöldum sögunnar. Þessi eru hin
miklu tengsl strangra fræða og sagnaritunar og ljóst að sögu kvenna verða
ekki gerð viðhlítandi skil án töluverðs endurmats og rýni.
Að lokum
bó að hér hafi verið tæpt á mörgu er betur mætti fara er ekki svo að skilja að
ekkert sé vel gert. Hugmyndin er góð og víða hefur verið Ieitað fanga í efnis-