Uppeldi og menntun - 01.01.2010, Page 75

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 19(1–2)/2010 75
m a r Í a S t e i n g r Í m S d Ót t i r
vald og sjálfstæði kennara minnkar. Meiri áhersla sé nú lögð á heildarskipulag skóla-
starfs, samræmingu milli kennara og að hagsmunir nemenda séu hafðir í hávegum.
Enn fremur að kennarar vinni meira saman sem eitt lið að íhugun starfsins í því
augnamiði að bæta það. Því er starfsumhverfi kennara talið mikilvægt þegar hugað
er að starfsþroska og eflingu fagvitundar þeirra og fagmennsku. Weiss (1999) telur að
vinnuumhverfi og stofnanamenning hvers skóla geti haft mikil og mótandi áhrif á það
hver reynsla nýliða verður í upphafi og hvernig honum gengur að þroskast í starfi. Í
hugmyndum sínum styðst Weiss við fjölda rannsókna frá Bandaríkjunum um starfs-
umhverfi kennara og telur hún að vísbendingar séu um að kennarar sem hætta fljótt
störfum geri það vegna þess að vinnuumhverfið hafi ekki staðist væntingar þeirra, svo
sem hvað varðar stefnu skólans, skipulag og samvinnu starfsmanna. Weiss telur einnig
að það skipti kennara verulegu máli hvernig búið sé að námsumhverfi nemenda.
Mjög svipaðar ályktanir er að finna hjá Johnson og Birkeland (2003) þar sem þær
segja að gott vinnuumhverfi geti dregið verulega úr óvissu og óöryggi kennara og
aukið líkur á að þeir nái betri tökum á kennarastarfinu. Þær segja vinnuumhverfi
kennara spanna marga þætti skólastarfs, allt frá húsgögnum og öðrum búnaði skóla
til hæfni skólastjórnenda og þeirra tækifæra sem starfsmenn fá til endurmenntunar
og starfsþróunar. Ef flestir þessara þátta falla að óskum kennara er líklegt að þeir
verði sáttir og starfsánægja meiri. Johnson og Birkeland nefna enn fremur aðstæður
sem eru líklegar til að draga úr starfsánægju kennara. Þar nefna þær t.d. mikið vinnu-
álag, stjórnendur sem hafa lítinn áhuga á þróunarvinnu og einnig lélegan tæknilegan
aðbúnað við kennslu eða undirbúning hennar. Slíkar vinnuaðstæður telja þær að geti
ýtt undir óöryggi og óvissu í starfi kennara.
Fræðimenn sem fjallað hafa um gildi forystu skólastjórnenda telja margir að eitt af
mikilvægustu hlutverkum þeirra sé að sýna hæfni í samskiptum við fólk, hvort heldur
það eru kennarar, nemendur eða annað starfsfólk innan stofnananna (Leithwood,
Harris og Hopkins, 2008; Sergiovanni, 2009). Þeir segja að það sé hlutverk þeirra að
tryggja starfsþróun og stuðla að starfsþroska og -ánægju starfsmanna. Auk þess þurfi
þeir að leggja rækt við félagsleg og persónuleg samskipti og vera tilbúnir að bregðast
við árekstrum og ágreiningi sem upp kann að koma. Þeir þurfi enn fremur að vera
sýnilegir í öllu starfi skóla og fylgjast með starfi kennara og nemenda í skólastofum
sem utan þeirra. Þeir þurfi að vekja áhuga kennara og annarra starfsmanna á að auka
þekkingu sína og færni, vera styðjandi og leiðbeinandi, veita verkum starfsmanna
athygli og umbuna fyrir vel unnin verk. Á þann hátt stuðli þeir að samheldni og
skuldbindingu starfsfólks við markmið og stefnu skóla sinna. Fullan bendir á það í
viðtali við Sparks (2003) að innan skóla þurfi að hrinda úr vegi öllum menningarlegum
og skipulagslegum hindrunum til að geta stutt við faglegan þroska kennara. Hann
bendir á að skólastjórnendur ættu að leggja áherslu á mikilvægi þess að kennarar
sæki sér endurmenntun og þeir þurfi að hjálpa kennurum að skilja að aukin og ný
þekking á námi og kennslu stuðli að meiri hæfni þeirra sem kennara og sé fagleg
reynsla sem fylgi þeim alla starfsævina. Góð samvinna í skólum snúist um að virkja
alla til þátttöku, tryggja að allar raddir heyrist og hjálpa nemendum að læra (Sparks,
2003). Í nýlegum íslenskum rannsóknum á starfi skólastjórnenda kemur fram að vilji