Uppeldi og menntun - 01.01.2010, Síða 93

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 19(1–2)/2010 93
H Ja lt i J Ó n Sv e i n S So n o g Bö r KU r H a n S en
þeirra. Engu að síður er það svo að sumir höfðu haldið áfram námi og jafnvel náð
mjög góðum árangri.
Í grein þessari er sagt frá rannsókn sem framangreindar vangaveltur urðu kveikjan
að. Spurningin er hvers vegna um það bil sex af hverjum tíu nemendum á AN1-braut-
inni hætta í skólanum þrátt fyrir fjölbreytt úrræði og ráðstafanir sem þeim hafa staðið
til boða. Hvað er það síðan sem gerir það að verkum að hinir fjórir hafa haldið áfram?
Til að setja þessar spurningar í fræðilegt samhengi eru þær skoðaðar í tengslum við
hugtökin trú á eigin færni til náms (e. self-efficacy) og hvata til náms (e. motivation).
Þá er greint frá söfnun gagna, sem afmarkaðist af viðtölum við tíu nemendur, og sagt
frá niðurstöðum. Helstu efnisatriði úr niðurstöðunum eru að lokum rædd með hlið-
sjón af öðrum rannsóknum og gildi fyrir starfshætti í VMA og víðar.
fræðilEgt samHEngi
Úr grunnskóla í framhaldsskóla
Unglingar sem hefja nám í framhaldsskóla eru á miklu líkamlegu og andlegu mótunar-
skeiði og gildismat þeirra er að breytast á mörgum sviðum. Félagarnir eru farnir að
skipta meira máli en áður, gagnstæða kynið ekki síst. Samanburður milli félaga eykst,
bæði þegar unglingar hugsa um eigin færni og ekki síður líkamlegt atgervi og stöðu
innan hópsins (Harter, 1999; Schunk og Miller, 2002).
Samanburður við aðra hefur mikið að segja við mótun sjálfsmyndar og trúar á eigin
færni. Mest áhrif hafa skólafélagarnir, sem eru að fást við sömu hluti. Samræður milli
nemenda geta haft mikil áhrif á ákvarðanir um það hvað unglingar taka sér fyrir
hendur bæði í námi, einkalífi og síðar þegar kemur að því að velja sér starf (Schunk
og Miller, 2002).
Það er talið geta haft mikil áhrif á hvata til náms í hvers konar félagsskap nemandi
byrjar í framhaldsskóla að hausti. Ef nemandinn er í hvetjandi og áhugasömum hópi
eru meiri líkur á því að hann fái sjálfur áhuga eða haldi honum og þar með meiri trú
á eigin getu. Byrji hann í slökum hópi sem hefur lítinn áhuga, hefur jafnvel litla trú á
eigin færni, er talið að hið gagnstæða geti átt sér stað (Schunk og Miller, 2002).
Fræðimenn hafa fjallað um þær breytingar sem verða á lífi unglinga þegar þeir flytjast
á milli skólastiga – fara úr tiltölulega vernduðu umhverfi grunnskóla yfir í laustengdari
og fjölmennari framhaldsskóla þar sem samskipti bæði við samnemendur og kennara
eru öðru vísi en þeir hafa átt að venjast (Bandura, 1997). Unglingar flytjast úr hinu
persónulega bekkjarumhverfi, þar sem þeir hafa þekkt bekkjarfélagana í mörg ár, yfir
í framhaldsskóla þar sem hóparnir tvístrast og kennarar verða fleiri. Þá kynnast þeir á
þessum tímamótum fyrirkomulagi eins og áfangakerfi auk þess sem framhaldsskólar
eru margir hverjir miklu fjölmennari og flóknari stofnanir en grunnskólar. Nemendur
þurfa að meta sjálfa sig á nýjan leik, skapa ný félagsleg tengsl og vinna sér sess meðal
nýrra skólafélaga. Þessi áskorun getur bæði verið jákvæð og neikvæð fyrir trú nem-
enda á eigin færni. Þetta hefur síðan áhrif á tilfinningalega líðan einstaklinganna og
um leið á þroska þeirra.