Uppeldi og menntun - 01.01.2010, Síða 207

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 19(1–2)/2010 207
viðHorf
Hvaða hugmyndir má greina í skrefum Bolognaferlisins um gæði og skilvirkni háskóla?
Í skrefum Bolognaferlisins má greina þá hugmynd að markmið háskólakennslu sé að
nemendur öðlist hæfni sem hægt er að lýsa, mæla og meta á hlutlægan hátt. Með því
að samræma námsstig og nota sameiginleg viðmið um lýsingar hæfni á hverju náms-
stigi sé nemendum gert kleift að byggja hæfni sína upp markvisst og skipulega þótt
farið sé á milli háskóla og landa innan Evrópu. Áhersla er lögð á að lýsa útkomu úr
námi fremur en námsferlinu sjálfu og útkomunni er lýst sem atferli sem nemendur eru
færir um að námi loknu. Góður og skilvirkur háskóli er samkvæmt þessu háskóli sem
skilgreinir markmið náms, sér til þess að þeim séð náð og getur sýnt fram á að svo sé.
Það er oft spurt hvað eru gæði og hvað er gæðastjórnun? Einfalda svarið við því er að
segja til um hvað á að gera (t.d. með skilgreiningu námsmarkmiða) og sýna fram á að það
hafi gengið eftir. Innleiðing viðmiða um æðri menntun og prófgráður og sú vinna sem
lögð hefur verið í setningu námsmarkmiða ætti að skila sér í skilvirkara skólastarfi
og auknum gæðum, a.m.k. í þeim skilningi að skilgreint hefur verið hvað nemendur
eiga að vera færir um að námi loknu en spurningin er hvort það hafi tekist. Það hefur
ekki verið rannsakað enn og væri áhugavert að gera það í náinni framtíð. Augljóslega
kallar innleiðing viðmiðanna á að námsmat sé tengt með beinum og gagnsæjum hætti
við skilgreind námsmarkmið.
Ný vinnubrögð sem fylgja innleiðingu viðmiðanna og vinnu með námsmarkmið
gera að mati greinarhöfunda meiri kröfur til námsnefnda en verið hefur. Námsnefndir
starfa í umboði deildarfunda og hafa m.a. það hlutverk að gera tillögur að náms- og
kennsluskrá viðkomandi námsbrauta fyrir hvert skólaár. Innleiðing viðmiðanna eflir
samræmingarhlutverk námsnefnda þar sem markmið einstakra námskeiða þurfa að
falla undir heildarmarkmið námsleiða. Því jafnvægi má ekki raska og eru kennarar
ekki eins frjálsir að því að breyta „sínum“ námskeiðum og þeir voru áður því nú
verður að huga að heildinni. Námsnefndir hafa þegar tileinkað sér breytt vinnubrögð
til að tryggja að námsmarkmið einstakra námskeiða séu í rökréttu samræmi við mark-
mið þeirra námsbrauta sem nýta sér þau. Með þessu móti er reynt að sjá til þess að
starfsemi háskólans sé skipulögð þannig að staðið sé við þau fyrirheit sem gefin eru
með framsetningu heildarmarkmiða fyrir hverja námsbraut.
Tengslin á milli námsmarkmiða námskeiðs annars vegar og kennsluaðferða og
námsmats innan námskeiðsins hins vegar eru þó það lykilatriði sem ræður úrslitum
um árangurinn af viðmiðunum. Þar reynir verulega á kennslufræðilega hæfni og
ígrundun kennara, sem eflaust hefur löngum verið tamara að hugsa um kennsluna út
frá öðrum hugmyndum en þeim sem greina má í skrefum Bolognaferlisins. Kennarar
kunna að hafa hugsað í grundvallaratriðum um kennsluna sem eigið framlag (fyrir-
lestra, skipulag umræðna og verkefna o.s.frv.) í þágu markmiða sem eru ekki bundin
atferli (skilja, kunna, þekkja, o.s.frv.) og nást vonandi hjá bestu nemendunum (en ekki
örugglega hjá öllum sem ná lágmarkseinkunn). Slík nálgun samrýmist Bolognaferlinu
illa og því er almenn þátttaka kennara í ferlinu lykilatriði, þannig að það nái alla leið
inn í kennslustofuna ef svo má að orði komast.