Íslenzk tunga - 01.01.1965, Page 23

UM ALDUR OG UPPRUNA KV-FRAMBURÐAR
21
Jón Helgason laldi óvarlegt að treysta á eitt dæmi frá Hallgrími,
þar eð önnur væru ekki kunn fyrr en á síðari hluta 18. aldar.5 Hina
es á sama stað, að ruglingur á liv- og kv- sé orðinn útbreiddur í ritum um 1750,
en nefnir engin frekari dæmi þess. Það hlýtur að vera mjög orðum aukið, en
tæpast tilhæfulaust. Stefán Einarsson taldi rímskorðað dæmi frá fyrra hluta 17.
aldar („On some points of Icelandic dialectal pronunciation," Acta philologica
scandinavica III (1928—29), 270). í athugasemd aftan við greinina hefur Jón
Helgason sýnt fram á, að það er ekki annað en ung leiðréttingartilraun og því
haldlaust (279—280. — „A short remark by Jón Helgason“). Finnur Jónsson
taldi misritun kv- fyrir hv- í málfræði Jóns Magnússonar, sem samin er
um 1737. Þar er þessi upptalning: „Hæc Verba kna, qva, em, sýlg, dvi'n, berg,
svem Anomala Defectiva et sui juris sunt.“ (Finnur Jónsson, Den islandske
grammatiks historíc til o. 1800 (Det Kgl. Danske Videnskabernes Selskab.
Historisk-filologiske meddelelser XIX, 4; Kpbenhavn 1933), 96). Finnur skýrir
qva sem hvá. Vafalaust er hér þó um að ræða ópersónulegu sagnmyndina kvað,
sbr. orðabók Björns Halldórssonar, þar sem qva er tilfært sem uppflettiorð
(Lexicon Islandico-Latino-Danicum Biörnonis Haldorsonii. Bi0rn Haldorsens
islandske Lexikon. Ex manuscriptis Legati Arna-Magnæani, cura R. K. Raskii
editum. II (Ilavniæ 1814)).
í útgáfu hyllingarskjala íslendinga við konung 1649 ertt tvö dæmi um rit-
rugling á hv- og kv-. Bæði eru þau í fornafninu hver, og er á öðrum staðnum
ritað q, en á hinum k. (Skjöl um hylling íslendinga 1649 viS FriSrik konung
JiriSja meS viSbœti um Kópavogssœrin 1662 (Reykjavík 1914), 14, 31). Við at-
hugun á frumritunum í Ríkisskjalasafni Dana hefur komið í ljós, að þarna er
um mislestur að ræða, á háðum stöðtinum virðist tvímælalaust ritað h (Ge-
heimearkivets Samlinger. Island, Færperne og Grpnland, no. 42). í útgáfu á
Rímttm af Flóres og Leó, 45. vísu 23. rímu, er ritað h í stað k í þátíð sagnar-
innar kveSa (Rímur aj Flóres og Leó ejtir Bjarna Jónsson BorgfirSingaskáld
og síra Hallgrím Pétursson. Finnttr Sigmnndsson bjó til prentunar (Rit Rímna-
félagsins VI; Reykjavík 1956), 324). Við útgáfuna er farið eftir handritinu
Lbs. 325, fol., svo langt sem það nær, en eyður fylltar eftir öðmm handritum,
helzt JS. 579, 4to. (Rímur af Flóres og Leó, xi—xiii). Vegna skemmda á aðal-
handritinu liefur þetta orð fallið burt þar (Lbs. 325, fol., hl. 76r), en f JS. 579,
4to (bl. 148r) er greinilega ritað k. Virðist því aðeins vera tim að ræða prent-
villu í útgáfunni. Við athugun á þessum sfðastnefndu dæmum hef ég notið
þakkarverðrar aðstoðar Ólafs Pálmasonar magisters. Hefur ltann útvegað
myndir af skjölunum í Ríkisskjalasafninu og athugað ritháttinn í Lhs. 325,
fol., sem nú er að láni í Árnasafni.
B „Anmalan. Bjöm K. Þórólfsson: Um íslenskar orðmyndir ...,“ Arkiv för
nordisk filologi XLIII (1927), 92.