Íslenzk tunga - 01.01.1965, Page 116

114
RITFREGNIR
Ekki er í öllum tilvikum fullljóst, hvora leiðina höf. hefur ætlað sér að fara.
Kaflinn um nafnorðabeygingu hefst á því (§ 111) að skipta nafnorðum í sterka
og veika beygingu, og er sú skipting skýr og eðlilegt að leggja hana til grund-
vallar. Næst snýr höf. sér svo að sterku beygingunni og skiptir henni fyrst
(§ 112) í a-flokk, i-flokk, u-flokk og samhljóða-flokk „nach der Endung des
APM [Akk. Plur. Mask.].“ Hér fer að skorta skýrleikann í hið röklega sam-
hengi, því að ekki gerir höf. grein fyrir, hvernig eigi að flokka kvenkyns- og
hvorugkynsnafnorð eftir þolf.-flt.-endingu karlkyns! Raunar á þessi flokkun
ekki einu sinni við karfkynsorðin, því að í u-flokkinn lenda orð eins og völlur,
fjörður, er hafa -i í þolf. flt. Að fornu höfðu þessi orð að vísu -u, og eru hér
því greinileg áhrif hins sögulega sjónarmiðs, sem er aftur sniðgengið, þegar
hinir fornu kvk. o-stofnar eru taldir með a-flokki.
í sjálfu sér kæmi vel til greina að skipta sterkum nafnorðum fyrst eftir nf.-
flt.-endingunni, í a-beygingu (t. d. hestar, skálar), t-beygingu (vinir, gjafir) og
u-beygingu (flt. -ur, -r eða -0, með eða án hljóðvarps, t. d. jœtur, brýr, mýs,
jingur). Aðalgallinn við þessa skiptingu væri sá, að hvk.-orð (borð, barn o. fl.)
yrði að telja til u-beygingar, þar sem þau eru endingarlaus í flt. Þá væri sem
sé skipað saman í flokk stórum hópi orða, hvk.-orðum, og örfáurn óreglulegum
kk.- og kvk.-orðum, og þá kæmi heldur ekki fram hin greinilega hliðstæða í
beygingu hvk.-orðanna og a-flokks-orðanna, sbr. t. d. hestur, skál, borð annars
vegar og lceknir, ermi, kvœði hins vegar. Því er sú leið sennilega einfaldari og
skýrari að skipta sterkum nafnorðum fyrst í þrjá flokka, eftir kynjum, kk.-,
kvk,- og hvk.-flokk, og láta svo flt.-endingar ráða skiptingu í undirflokka og
síðan aðrar endingar, t. d. ef. et., í undirflokka af enn lægri gráðu. Þetta er sú
leið, sem þeir Valtýr Guðmundsson og Stefán Einarsson völdu í málfræðibók-
um sínum. Sú leið, er höf. velur og er eins konar sambland hinna tveggja, er
sennilega ein hin óheppilegasta, sem völ var á.
I flokkun sagnbeyginga er eflaust einnig hezt að leggja til grundvallar skipt-
inguna í sterkar og veikar sagnir, þ. e. þátíðarmyndunina. Hins vegar þykir að
jafnaði skýrast að skilja persónu- og tölubeyginguna frá þátíðarmynduninni og
gera grein fyrir henni sérstaklega. Er það vegna þess annars vegar, að ólíkir
undirflokkar sterkra og veikra sagna hafa sömu eða svipað'a persónubeygingu,
og hins vegar, að einn flokkur veikra sagna hefur sömu persónuendingar í nút.
et. og sterkar sagnir (tel, tclur : lít, lítur). Aftur á móti liggur heint við að
fjalla um myndun viðtengingarháttar (og nafnháttar) jafnhliða þátíðarmyndun-
inni, þar sem viðt.-hætti nút. og þát. er hægast að lýsa á þann hátt, að hann sé
myndaður af nafnh.-stofni og þát.-stofni sagnarinnar (flt.-stofni sterkra sagna,
et.-stofni veikra). Höf. velur hins vegar þá undarlegu leið að lýsa persónu- og
tölubeygingu (nút. og þát. frams.) með þátíðarmynduninni (bls. 147—176), en
bæði myndun og persónubeygingu viðt. sérstaklega (bls. 176—182).