Íslenzk tunga - 01.01.1965, Page 126

124
RITFREGNIR
bók íslenzkrar tungu, sem nú er unnið að á vegum Háskóla íslands, enda á
hún að verða Jjverskurður af íslenzkum orðaforða frá 1540 og fram á okkar
daga.
Ég hefði kosið, að sérstakt merki hefði verið sett við slanguryrði eða óvand-
að mál, eins og gert var í Bl. á sínum tíma, því að ekki verður sagt, að öll þau
orð, sem við stendur „pop.“ fari undir þann hatt. Ég hefði t. d. viljað setja ?
framan við orð eins og sverleiki og svermerí, tankbíll og tankur, því að ég dreg
í efa, að þau séu almennt talmál.
I Bl. er orðið jag merkt með ?, þ. e. sem erlent tökuorð og sama er um sam-
setningar af því, sem þar eru aðeins tvær. I Vb. eru átta nvjar samsetningar
af orðinu og engin merking við um erlent tökuorð. Er Ijóst af þessu, að við-
horf manna til orðsins fag hefur breytzt frá samningstíma Bl. og hreintungu-
stefnan látið hér undan síga. Annars veit ég ekki hetur en margir hafi heldur
hom í síðu þessa orðs og samsetninga þess, enda má í mörgum tilvikum
sneiða hjá því og nota miklu íslenzkulegri orð í staðinn. Iditt er svo annað mál,
að fag og samsetningar þess mun nú orðið almennt talmál.
Ég hef á einstaka stað rekið mig á það, að ég þekki aðrar merkingar í orð-
um en getið er um í Vh. Sem dæmi um það get ég nefnt: Orðið agði merkir í
mínu máli ‘lítill snáði’, en sú merking hefur ekki komizt á prentaðar orða-
hækur. Mun ég hafa þessa merkingu úr mínu móðurmáli, vestur-skaftfellsku.
Ég þekki hins vegar ekki merkinguna ‘sóðalegur maður’, sem er í Vh.
Þá kann ég ekki við að setja við orðið bœndahöll eftirfarandi athugasemd
eða skilgreiningu: „ironisk om landhoforeningernes bygning“, enda þótt orðið
sé notað í háðsmerkingu á þeim stað, sem í er vitnað. Ég veit, að menn leggja
á stundum þá merkingu í orðið, en fram hjá hinu verður ekki gengið, að
Bœndahöll er hið opinbera heiti hússins. Þegar þetta er haft í huga, hefði ég
talið réttast að sleppa allri skilgreiningu um „ironi“ í þessu sambandi.
Mér finnst vanta við orðið hcilajmo (heilaþveginn) og heilaþvottur, að hér
er um pólitískt hugtak að ræða, svo sem flestir munu raunar vita.
Ur riti eftir Eyjólf Guðmundsson á Idvoli er tekið so. bausa við e-ð. Mun
það eina dæmið um orðið. Nú er það löngu vitað, að Eyjólfur á Hvoli var
orðauðugur og í bókum hans er margt mállýzkuorða. Hins vegar getur verið
hæpið að taka upp í orðahækur orð, sem einungis eitt dæmi er um, því að
alltaf er misritun eða annar ruglingur hugsanlegur. Ég játa, að ég kannast
ekki við so. bausa þaðan að austan, og svo er um fleiri úr þeim átthögum.
Hins vegar þekkist þar so. bausta við e-ð og nákvæmlega í sömu merkingu,
þ. e. ‘bauka, bjástra við e-ð’. Enda þótt ég geti ekkert um það fullyrt á þessu
stigi, kæmi mér ekki á óvart, að bausa sé svonefnt draugorð. Af þeim sökum
minnist ég á það í þessum ritdómi.
Þá er úr sama riti so. að hlýka ‘hygla’ og no. hlýkun ‘hyglun’. Hér er rétt