Hugur - 01.06.2009, Blaðsíða 16

HuGUR | 21. ÁR, 2009 | S. 14-29
Sigríður Þorgeirsdóttir
Um femíníska gagnrýni á kanónu
og menningu heimspekinnar1
Sýnist þér misráðið að ætla að ef konur hefðu
hjálpað til við að hugsa um „hugsun" á síðustu
tveimur árþúsundum væri líf hugsunarinnar
öðruvísi í dag?
Christa Wolf
Heimspekin er karlleg grein. Þeir sem hafa talist helstu heimspekingar vestrænnar
hugmyndasögu eru karlar og mannskilningur heimspekinnar hefur einnig tekið
mið af karUægri hugmynd um þekkingar- og siðferðisveruna. Sú hugmynd mynd-
gerist í frægri styttu Rodins af Hugsuðinum, karlmanni sem situr einn, er inn-
hverfur og tímalaus í nekt sinni, aftengdur samfélaginu.2 Þessi stytta kann að sýna
eitt afbrigði hugsunarinnar sem niðursokkna íhugun eða eintal sálarinnar, en frá
sjónarhorni femínískrar heimspeki tjáir þessi mynd af hugsuninni mannskilning
sem nær ekki að skýra nema að hluta til hvernig maður öðlast þekkingu eða kemst
að siðferðilegri niðurstöðu um mál.
Innan hugvísinda eru heimspeki og guðfræði tregastar til að taka inn sjónarmið
femínískrar gagnrýni. Þetta eru elstu greinar vísinda og á margan hátt íhaldssamar
eftir því. Þó býr gagnrýnisandi í heimspekinni sem gefiir ekki upp andann þegar
kemur að henni sjálfri. Samfara íhaldssemi er heimspekin grein sem hefiir for-
sendur til róttæks endurmats vegna þess að yfirlýstur drifkraftur hennar er einmitt
að spyrjast fyrir um það sem sjálfgefið þykir. Þetta er ástæðan fyrir því að samband
heimspeki og femínisma er frjótt þrátt fyrir að heimspeki sé í stöðugri samræðu
1 Eg þakka nafnlausum ritrýni gagnlegar athugasemdir og Arnþrúði Ingólfsdóttur og Þóru
Sigurðardóttur samræður á árunum 2005-2006 um efni greinarinnar. Birni Þorsteinssyni
og Páli Skúlasyni þakka ég fyrir yfirlestur. Greinina tileinka ég nemendum sem hafa setið í
námskeiðum um femíníska heimspeki við Háskóla Islands.
2 Sjá grein Ólafs Páls Jónssonar, „Skóli og menntastefna", Hugur 19: 2007, 94-109, þar sem
hann fjallar m.a. um hvernig tilfinninga- og félagsþroski séu vanræktir þættir í heimspeki-
legum hugmyndum um tilgang menntunar.