Hugur - 01.06.2009, Page 21

Um femíníska gagnrýni á kanónu og menningu heimspekinnar
19
hluti kvenheimspekinga sem stundar beinar rannsóknir á sviði femínískrar heim-
speki, en þeir eiga sér einnig samstarfsmenn úr röðum karla.13
Sú staðreynd að heimspekihefðin er afsprengi „látinna hvítra karlmanna" og oft
kveníjandsamleg hefúr gert sumum femínískum heimspekingum ómögulegt að
samsama sig henni. Höfnun á hefðinni í nafni ákalls um að heija heimspeki á
nýjum forsendum á þó ekki miklu fylgi að fagna. Róttækt endurmat femínista á
ríkjandi hefð felst einkum í annars konar lestri á hefðinni, sem getur falið í sér
afbyggingu á sexískum hugmyndum hennar eða þá viðleitni að varpa ljósi á þætti
kenninga heimspekinga sem gefa tilefni til að auðga mannskilninginn. Ritröðin
Re-reading the Canon er dæmi um slíka viðleitni. Hvert bindi raðarinnar er helgað
femínískum túlkunum á heimspekingum hefðarinnar,jafnt heimspekingum hefð-
bundnu kanónunnar allt frá Platoni til Heideggers og svo heimspekingum sem
hafa staðið utan hennar á borð við Wollstonecraft og Beauvoir.14 Með þessari
ritröð er leitast við að breyta og bæta við kanónu heimspekinnar.
Að baki hugmyndinni um annars konar lestur býr krafa um endurmat á við-
miðum og gildum kanónunnar. Spurt er hvað útilokun kvenna og lítilsvirðing
gilda, sem hafa verið tengd kvenleika, segi um leiðandi hugtök heimspekinnar.
Gagnrýni á einhliða hugmyndir um skynsemi og hlutlægni leiða til tilrauna til að
setja fram raunsærri og auðugri hugmyndir um hið vitsmunalega og um hlutlægni.
Tilraunir í þessa veru einskorðast ekki við femínískar greiningar á þessum hug-
tökum, en þær eru mikilvægur þáttur í því að hugsa og greina þessi hugtök á
forsendum margbreytilegri hugmynda um manninn en hafa verið við lýði lengst
af í sögu heimspekinnar. Nefna má skrif Söndru Harding um hludægni og hlut-
lægniskröfu vísinda, en Harding hefur sett fram kenningu um „staðsetningu" sem
sýnir fram á að þekking er ævinlega staðsett og skilyrt af þeim samfélagslegu og
menningarlegu aðstæðum sem hún er sprottin úr. Reyndar eru femínískir heim-
spekingar ekki einir um að gagnrýna hlutægnishugtök með þessum hætti, en sér-
staða þeirra felst í að þeir gera það út frá hugmyndum um kynjamismun. Með
kenningu sinni boðar Harding hvorki afstæðishyggju um þekkingu né grefur hún
undan möguleikanum á hlutlægni. Viðleitni hennar miðar að því að víkka út við-
mið hlutlægni með því að taka fleiri viðmið inn en hefð er fyrir. Með því að kynna
viðmið sem hafa verið tengd konum eða öðrum menningar- eða minnihlutahópum
leggur hún lóð á vogarskálar meiri fjölhyggju um aðferðafræði vísinda.15 Annað
dæmi eru skrif Nussbaum um siðferði, en greining hennar á tilfinningum, mann-
legum tengslum og aðstæðum er til þess faflin að draga upp íjölbreytilegri mynd
af samhengi siðferðilegs lífs. Fyrirbærafræðilegar rannsóknir Iris Marion Young
og Söru Heinámaa á líkamleika gagnrýna kartesíska tvíhyggju hugar og h'kama
13 Sjá James P. Sterba, Controversies in Feminism (Lanham: Rowman 6c Littleíield, 2000);
Warren Farrell, Steven Svoboda og James P. Sterba, Does Feminism Disariminate against
Men? (Oxford: Oxford University Press, 2007); Carol Pateman og Charles Mills, Control
andDomination (London: Polity Press, 2007).
14 Bókaröðin Re-reading the Canon er geíin út af Penn State University Press.
15 Sandra Harding (ritstj.), 7he Feminist Standpoint 'Jheory Reader: Intellectual and Political
Controversies (London: Routledge, 2003).